Jong en oud wonen door elkaar en pakken eenzaamheid aan

Wouter, Marit en Martijn woonden 2,5 jaar tussen de ouderen in een verzorgingshuis in Utrecht. Het was zo bijzonder en zo waardevol – voor henzelf én voor de ouderen – dat ze er nu landelijk de boer mee op gaan. Op 30 september kwamen verschillende organisaties die al ‘iets’ met jong en oud doen bij elkaar. Om succesfactoren en uitdagingen van gemengd wonen te benoemen en samen de beweging verder te brengen. ‘Jongeren brengen de buitenwereld naar binnen.’

Gespikkeld wonen

Het is 2016 als Marit, Wouter en Martijn in Tuindorp Oost komen wonen. In het verpleeghuis van Careyn geldt al sinds 2013 een opnamestop. Het pand komt steeds leger te staan, Careyn en jongerenhuisvester Socius slaan de handen ineen: samen willen ze de eenzaamheid onder ouderen en de woningnood onder jongeren bestrijden. Jongeren betrekken de leegstaande appartementen. ‘Gespikkelde bewoning’ noemt Marit het. ‘In het hele pand woonden jong en oud door elkaar.’

Trage liften

Het begon aarzelend, maar werd iets heel bijzonders. ‘Natuurlijk moesten we aan elkaar wennen’, zegt Marit. ‘In het begin hielden ouderen hun voordeur liever dicht, al snel stonden hun deuren altijd open zodat we altijd koffie konden komen drinken.’ Met de jongeren kwam ook een hele verzameling huisdieren mee. ‘De ouderen waren dol op onze katten en konijnen.’ En de trage liften – met grote spiegels, zeer geschikt voor selfies! – bleken een uitgelezen plek voor ontmoeting. ‘Wij jongeren genoten van de levenswijsheid van de ouderen. En van de rust die in het pand heerst.’

Stukje zingeving

En de ouderen? ‘Speciaal voor deze bijeenkomst bezochten we een aantal van “onze” ouderen’, vertelt Martijn. Het leverde een ontroerend filmpje op waarin Frans (95), mevrouw Piël (101) en Arie (94) vertellen wat ze van de jongeren in hun huis vonden. Een greep uit hun reacties: ‘Van meet af aan ontstond een plezierige wisselwerking.’ ‘Je voert heel andere gesprekken dan alleen met ouderen onder elkaar.’ ‘Mijn eigen leven bloeide op.’ Martijn: ‘De ouderen waren blij met ons. We brachten elkaar een stukje zingeving. Dat wilden we niet zomaar weggooien.’

Geef ouderen hun stem terug

Marit, Wouter, en Martijn startten een beweging en maakten een manifest: Geef ouderen hun stem terug. Dat gaat gedeeltelijk over zorg, maar vooral over welzijn. Want zoals Wouter zegt: ‘Het draait niet alleen om gezond ouder worden, maar ook om gelukkig ouder worden. En dat was precies wat in Tuindorp Oost gebeurde.’ ‘Je ziet dat gemengde huisvesting veel oplevert’, aldus Martijn. ‘De levendigheid gaat omhoog, de eenzaamheid wordt minder, op een heel natuurlijk manier.’

Samen boodschappen doen

De organisaties die op de bijeenkomst aanwezig zijn doen allemaal al ‘iets’ met jong en oud. Zorgcentrum De Posten bijvoorbeeld startte een jaar geleden met 5 woonstudenten. Ze betalen een lage huur, in ruil voor 30 uur vrijwilligerswerk per maand. ‘Veel afdelingen durfden het niet aan, uit angst voor extra werk’, vertelt verzorgende Tanja. ‘Maar ik was direct enthousiast.’ De studenten namen de ouderen bijvoorbeeld mee naar buiten, samen boodschappen doen. ‘Natuurlijk ging niet alles in één keer goed, maar het succes was zo groot dat we dit jaar 5 nieuwe woonstudenten hebben.’ Marit is blij verrast: ‘Meestal wonen jong en oud door elkaar in voormalige verzorgingshuizen. De Posten laat zien dat het ook in een verpleeghuis kan.’

Doelgroep in contact brengen

SHS Delft herontwikkelt leegstaand vastgoed in Delft tot tijdelijke studentenhuisvesting. En kwam zo in contact met zorgorganisatie Pieter van Foreest dat net alle zorgafdelingen van een verpleeghuis had gesloten. Alleen de ‘aanleunwoningen’ bleven bestaan. Naast de 50 ouderen vulden SHS Delft en Stichting Perspectief het pand met 130 studenten en 35 voormalig daklozen. ‘De grote uitdaging is nu om de doelgroepen met elkaar in contact te brengen’, zegt coördinator Dorian. ‘In onze Woonkamer van de Wijk weten de ouderen en de voormalig daklozen elkaar steeds beter te vinden, maar de studenten blijven weg. Dat komt waarschijnlijk doordat de groepen echt gescheiden wonen.’

Een goede buur

Woonzorgcentrum Humanitas in Deventer, heeft al jaren woonstudenten. Het is een van hun vele projecten voor een inclusieve samenleving. ‘De studenten zorgen voor levendigheid en brengen de buitenwereld mee het huis in’, vertelt Anita Brouwer, manager kwaliteit en innovatie bij Humanitas. ‘In ruil voor gratis huisvesting doen de 6 studenten klusjes en schenken ze aandacht aan de bewoners. Elke student verzorgt een keer per week de broodmaaltijd ’s avonds. Verder maken ze praatjes, helpen ze ouderen met hun iPad. Ze doen waar ze goed in zijn. Ze zijn gewoon een goede buur en dat werkt. Ze vergroten het welzijn van de ouderen.’

Andere dingen durven vragen

Het Rosa Spier Huis is een woon- en werkgemeenschap voor oudere kunstenaars en wetenschappers. ‘Het is nadrukkelijk een leefgemeenschap’, zegt activiteitenbegeleider Martijn. ‘Mensen kunnen er leven zoals ze dat wensen te doen.’ Woonstudenten heeft het Rosa Spier Huis niet, wel heel veel projecten met jongeren, zoals met studenten van de HKU. ‘Studenten zijn niet opgeleid in de zorg, ze durven andere dingen te vragen, dat is leuk.’ Bewoonster Marianne beaamt het: ‘Ze brengen de maatschappij binnen. Ik hoor wat er in de kunst te doen is. Ze komen met nieuwe energie.’ Studente Louisa prijst juist de ervaring van de ouderen: ‘Het was ontzettend leerzaam. En zo mooi dat je, ondanks het leeftijdsverschil, contact hebt met gelijkgestemden.’

Breder uitdragen

En het toekomstperspectief? Alle aanwezigen geloven in de waarde van jong en oud door elkaar. ‘Het zou breder uitgedragen moeten worden’, vinden ze. ‘We hebben een collectief nodig. Ook om organisaties te helpen die wel willen maar niet goed weten hoe.’ Martijn, Marit en Wouter denken zelfs dat gemengd wonen gezien de ontwikkelingen – vergrijzing en ontgroening – onontkoombaar is. De deelnemers spreken af met elkaar in contact te blijven, bij elkaar op bezoek te gaan en meer bijeenkomsten te organiseren. Carin Gaemers, speciaal gekomen om de bijeenkomst af te sluiten, is er blij mee. Ze steekt de initiatiefnemers een hart onder de riem: ‘Alle grote bewegingen zijn begonnen in een klein zaaltje met een aantal mensen die ergens heel erg in geloofden. Als ik zie wat hier nu al uitkomt, dan gaan jullie er wel komen. Jullie zijn de voorhoede van iets nieuws.’

Door: Ingrid Brons

Meer weten over gemengd wonen?

• Wil je meer weten over gemengd wonen? Neem dan contact op met Martijn, Marit en Wouter via TuindorpOost@protonmail.com
• Bekijk het overzicht van  verschillende initiatieven van samenwonende jongeren en ouderen
• Lees een eerder interview met de initiatiefnemers van deze bijeenkomst
• Bekijk de 2Doc documentaire ‘Een nieuwe morgen’  over Tuindorp-Oost
• Lees het interview met Humanitas Deventer over woonstudenten
• Lees het interview met De Posten over woonstudenten