Goed werkgeverschap: werken in de ouderenzorg zonder zorgdiploma

Sociale Benadering: de mens achter zijn ziekte

Waarom zou iemand die als schipper zijn hele leven gewend is geweest om snel te eten, in het verpleeghuis ineens moeten wachten tot zijn medebewoners klaar zijn met hun maaltijd? Op de locatie van Van Neynsel in ’s-Hertogenbosch mag hij gewoon zijn eigen gang gaan. Het is maar een klein voorbeeld van hoe de zorgorganisatie mensen met dementie benadert: niet als patiënt, maar als uniek individu met zijn eigen hebbelijkheden.

Van Neynsel werkt volgens de methode Sociale Benadering Dementie (SBD). Wat voor de zorgorganisatie in 2018 begon als social trial in de wijk, is sinds 2020 de leidende visie op zorg, extramuraal én intramuraal. Ina Snier, projectmanager SBD bij Van Neynsel: 'Wij kijken naar de mens achter zijn ziekte, of het nu gaat om dementie of om somatische aandoeningen.'

Anders kijken naar dementie: gezond boerenverstand

Door de nieuwe manier van werken verandert ook de samenstelling van de zorgteams: deze bestaan voor een deel uit medewerkers zonder zorgachtergrond. Ina: 'Een andere teamsamenstelling helpt volgens Anne-Mei The (bedenker van SBD) om anders te kijken naar mensen met dementie. Wij merken in de praktijk ook echt dat het zo werkt. Het aannemen van andersgeschoolden draagt bij aan de cultuurverandering die wij beogen. Het is een bewuste keuze: we doen het niet vanwege de krappe arbeidsmarkt.'

Zij brengen volgens Ina 'gezond boerenverstand' mee naar Van Neynsel. 'Zij redeneren niet vanuit een zorgopleiding, maar zetten kennis uit het gewone leven in. Waar medewerkers met een zorgdiploma eerder vasthouden aan protocollen, kiezen andersgeschoolden voor simpele, creatieve oplossingen. Ze worden hierbij niet gehinderd door medische kennis.'

Op twee locaties van Van Neynsel bestaan de teams al voor de helft uit andersgeschoolden. Ook op andere locaties werken gemengde teams, maar moet hun aantal nog groeien. Van Neynsel onderzoekt verder hoe zij in de thuiszorg ingezet kunnen worden. Ina: 'Bij dementiezorg streven we naar een 50/50-verdeling. Omdat mensen met somatische aandoeningen meer verpleegtechnische zorg nodig hebben, zal het percentage andersgeschoolden in deze teams lager zijn, zo’n 30%.'

Selecteren op competenties

Het werven en selecteren van andersgeschoolden vraagt om een andere aanpak. Hoe doe je dat als mensen geen zorgdiploma hebben en geen ervaring in de zorg? Ina: 'Wij zoeken mensen met competenties als samenwerken, initiatief nemen, luistervaardigheid en creativiteit. Bij elke sollicitant kijken wij wat zijn werk- en denkniveau is en of hij met zijn competenties uit de voeten kan in de beoogde functie. Mensen die in de horeca hebben gewerkt, kunnen bijvoorbeeld heel geschikt zijn voor de zorg, omdat zij bekend zijn met gastvrijheid.' 

'Tegelijkertijd zijn wij vanaf het begin duidelijk naar sollicitanten over wat hun functie inhoudt. Je gaat als andersgeschoolde niet alleen welzijnstaken uitvoeren, maar ook echt in de zorg werken. Mensen wassen en op het toilet helpen, bedden opmaken en eten verzorgen hoort daar allemaal bij. Soms haken mensen dan af, omdat zij een ander beeld van de zorg hebben.'

Eerlijk belonen

Door de komst van andersgeschoolden zijn inmiddels ook de functieomschrijvingen aangepast. Ina: 'Wij hebben de omschrijvingen van begeleidersfuncties en zorgfuncties in elkaar geschoven tot één takenpakket. Zo kunnen we toetsen of een anders-geschoolde zijn taken op het gevraagde niveau kan uitvoeren. Houdt iemand met niveau 4 werk- en denkniveau het overzicht als er op een afdeling te weinig mensen staan? Kan deze contactpersoon zijn voor de familie? Zijn manier van werken moet op een gelijkwaardig niveau liggen als dat van een medewerker met een zorgdiploma.'

Door het aanpassen van de functieomschrijvingen vallen medewerkers van hetzelfde niveau automatisch in dezelfde functiegroep, ongeacht hun achtergrond. 'Goed werkgeverschap betekent eerlijk belonen', zegt Ina. 'Dit hebben we uiteraard goed besproken met de ondernemingsraad, want het riep veel vragen op bij het personeel. Hoe kan iemand die nog nooit in de zorg gewerkt heeft, net zoveel verdienen als ik? Ons antwoord was steeds: andersgeschoolden zijn misschien niet opgeleid voor de zorg, maar als zij aantoonbaar hetzelfde werk- en denkniveau hebben en over de juiste competenties beschikken, zijn zij geschikt voor de zorg die wij willen bieden. Daarmee doen wij de medewerkers met een zorgdiploma geen tekort. Bij SBD zijn niet-zorggerichte taken net zo belangrijk om cliënten en bewoners een betekenisvolle dag te geven.'

Goed werkgeverschap

Eerlijk belonen is slechts één aspect van goed werkgeverschap, wat ook blijkt uit de praatplaat van Waardigheid en trots voor de toekomst over dit thema. Welke rol speelt goed werkgeverschap bij het introduceren van de nieuwe manier van werken? Ina: 'SBD betekent een cultuurverandering. Dat vraagt om veel begeleiding van medewerkers. Collega’s met een zorgdiploma zijn bijvoorbeeld gewend om veel zelf te doen. Maar door SDB krijgen zij meer een organiserende en faciliterende rol. Wat is er nodig om een cliënt of bewoner een betekenisvolle dag te bieden? Misschien moet je hiervoor zijn netwerk inschakelen. Wij ondersteunen medewerkers om deze nieuwe rol aan te nemen.'

Over goed werkgeverschap gesproken: Van Neynsel heeft dit jaar een certificaat voor Excellent Workplace behaald. Het certificaat staat voor goed werkgeverschap, duurzame inzetbaarheid van medewerkers en een fijne werkplek met oog voor elkaar. 'SBD vergroot het plezier op de werkvloer', zegt Ina. 'Medewerkers zien dat de nieuwe werkwijze een positief effect heeft op het welbevinden van cliënten en bewoners. Daar doen zij het voor. Het mooie is ook dat de medewerkers met een zorgopleiding inmiddels aangeven dat SBD hun meer vrijheid geeft. Ook zij durven af en toe het protocol los te laten en te gaan voor een creatieve oplossing. Als werkgever vertrouwen wij erop dat zij het juiste doen.'