Op bezoek bij het Rosa Spier Huis: ‘Een kunstenaar gaat nooit met pensioen’
Een verzorgingshuis voor oude kunstenaars mét en zonder zorgindicatie: dat is het Rosa Spier Huis in Laren. Er woont ook wel een gepensioneerde wetenschapper of journalist, maar beeldend kunstenaars, musici en zangers vormen de boventoon. En ze zijn vaak nog lang niet in ruste, al zijn bij het groeiende aantal bewoners met dementie impulsen nodig om creatieve geesten te blijven prikkelen.
Ateliers
Het Rosa Spier Huis heeft gezamenlijke ateliers, maar bewoners kunnen hier ook een privéatelier huren. Ook zijn er muziekstudio’s en er is een fraaie concertzaal. Die zaal is ook bedoeld voor uitvoeringen en bezoekers van buiten het huis. Ook voor de exposities zijn regelmatig externe kunstenaars van de partij. Het bevordert allemaal een flinke interactie tussen de wereld buiten en binnen het Rosa Spier Huis. De oude kunstenaars zijn trouwens ook voor elkaar actief. Bewoners verzorgen lezingen voor bewoners. Over existentialisme en soefisme bijvoorbeeld.
Dit jaar bestaat het huis op de kop af vijftig jaar. Welzijnscoördinator Martijn Derrix: ‘In het begin kon je hier alleen maar wonen als je een gezondheidsverklaring had. Je mocht dus niet ziek zijn. We werkten in 1969 met één verpleegkundige. Nu zijn mensen welkom met een ZZP-indicatie van 4 tot en met 6.’
Autonomie
De autonomie van bewoners wordt in het Larense huis met hoofdletters geschreven. Derrix: ‘Deze bewoners zijn altijd heel zelfstandig geweest. Dat willen ze dus ook het liefst hier in het Rosa Spier Huis zijn. We hadden een bewoner die graag ’s nachts schilderde. Dat kan uiteraard. Door die autonomie doen verzorgenden in het Rosa Spier Huis meer dan verzorgen alleen. Ze ondersteunen de bejaarde kunstenaars ook in hun vak. Martijn Derrix: ‘Niet zo lang geleden woonde hier een mevrouw van 103 jaar. Ze liep met een rollator, maar was nog bijna dagelijks aan het beeldhouwen. Een verzorgende zette ’s ochtends dan alles in het atelier voor haar klaar, zodat ze aan het werk kon.’
Jongeren
Opvallend is dat er in het Rosa Spier Huis veel activiteiten zijn waarbij jongeren een actieve rol spelen. Martijn Derrix: ‘We hebben bijvoorbeeld acht studenten ven de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht twee maanden lang gekoppeld aan acht bewoners. Sommige studenten kwam hier in die periode ook logeren. Ouderen en studenten spraken over de wensen. Daarna werkten ze samen aan presentaties. Iets op het podium, samen gedichten maken, schilderen. Het kon van alles zijn. Je merkte dat de twee groepen zich ontwikkelden. Bij studenten groeide het inzicht in de leefwereld van ouderen en ze konden zich laven aan kunstenaars met gemiddeld 65 jaar werkervaring. Ouderen op hun beurt leefden op omdat ze weer intensief met hun vak bezig konden zijn. Nieuwe inzichten waren welkom. Eén van de studenten introduceerde de stop-motion techniek, een nieuwe animatie-methode in de film. Een oudere fotograaf zoog deze nieuwe techniek op als een spons.’
Niet met pensioen
Het Rosa Spier Huis onderneemt ook activiteiten die met gelden van Waardigheid en trots worden betaald. ‘Denk aan onze uitstapjes. Een workshop modeltekenen buiten de deur bijvoorbeeld, of een museumbezoek. We deden ook een lunchconcert in het Concertgebouw. Voor sommige bewoners was dit gebouw de voormalige werkplek. ‘Alleen die lucht al in de gangen, ik ben weer helemaal thuis’, zei een bewoner met een verpleeghuisindicatie. Dit soort uitstapjes doen we één keer per maand. In deze serie zijn we ook een keer naar een workshop zeefdrukken in het grafisch atelier in Hilversum geweest. Bewoner en oud-zeefdrukker Peter Kouthoofd was er ook bij. Al snel nam hij de leiding van deze workshop over. Hij vertelde hoe je de zeef het beste schoon kunt maken. En hoe je meer dan tien drukgangen kunt verwerken.’
Gescherpt inzicht
Het Rosa Spier Huis is een vat vol nog behoorlijk actieve en creatieve geesten. Hadden ze hier Waardigheid en trots eigenlijk wel nodig? Derrix: ‘Toch wel. Wat we deden met de Waardigheid en trots-gelden heeft ons gescherpt in het inzicht hoe belangrijk de bijdrage van jongeren is voor het welzijn en welbevinden van de bewoners. Daarom willen we de komende tijd meer met jongere kunstenaars samenwerken. Ook willen we bewoners inspireren met thema’s als ‘Classic Young Masters’ (jong talent in de klassieke muziek). Zie het als een omgekeerde participatiesamenleving. In ons geval gaat het niet alleen om het meedoen van de ouderen, maar ook in het participeren van jongeren in de belevingswereld van ouderen. Waar die twee werelden elkaar begrijpen en voeden, ontstaat iets moois.’
Wat Martijn Derrix en andere professionals bij dit alles merken, is dat je het creatieve brein van de bewoners die steeds vergeetachtiger worden, wel moet blijven triggeren. ‘Jonge kunstenaars – en dus geestverwanten – zijn daartoe bij uitstek in staat.’
Derrix: ‘Een theaterstudent deed als onderdeel van het examen ‘Regie’ samen met zes bewoners een voorstelling. Met z’n alleen reden ze dan naar de theateropleiding waar ze oefenden en het stuk verder voorbereidden. Iedereen genoot, iedereen bracht zijn en haar deskundigheid in. Dit is het type activiteiten waar we meer aan willen gaan doen.’
Drie bewoners van het Rosa Spier Huis:
De altvioliste
Gerardine Goossens speelde in het Concertgebouworkest altviool. Ook maakte ze deel uit van het Radio Filharmonisch Orkest. Nu woont ze al weer een paar jaar in het Rosa Spier Huis. Vorig jaar is ze met andere bewoners per bus nog eens voor een lunchconcert in het Concertgebouw geweest. ‘Ik kan me eerlijk gezegd niet herinneren dat ik daar geweest ben,’ zegt ze over dat tripje. In het Rosa Spier Huis luistert ze graag naar klassieke muziek en ze wandelt door de gangen. Ook is ze van de partij tijdens workshops. Welzijnscoördinator Martijn Derrix laat haar foto’s zien van schilderlessen en van een workshop monoprint waar ze aan mee heeft gedaan. ‘Ja ik zie het’, zegt ze. ‘Ik sta wel een beetje gek op de foto’s vind ik.’ Mevrouw Goossens is blij met de regelmatige bezoekjes van kinderen aan het Rosa Spier Huis. ‘Kinderen geven je het gevoel dat je er bij hoort.’
De zeefdrukker
Peter Kouthoofd is een veelzijdig kunstenaar. Hij tekent, aquarelleert en schildert. Maar hij is vooral een begenadigd zeefdrukker. In het Rosa Spier Huis heeft hij een eigen atelier. Peter vergeet veel van wat er dagelijks om hem heen gebeurt, zelfs als dat nog maar een paar minuten geleden is. Maar in zijn atelier is hij helemaal in z’n element. Overal liggen tekeningen en tegen de muur staat een serie ingelijste zeefdrukken. ‘Een tijdje geleden kwamen er hier twee jongens die mij wilden helpen met het maken van zeefdrukken. Vond ik fijn, want ik had het een tijd niet gedaan. Samen met hen maakte ik 48 prenten met heel veel kleuren. Niemand kan zoveel kleuren in een zeefdruk verwerken als ik. Niemand!’
Peter deed laatst ook mee met een workshop over zeefdrukken, waar hij al snel de touwtjes in handen nam. ‘Tja, zoiets zit nu eenmaal in je systeem denk ik’, zegt hij als hem wordt verteld over die bewuste workshop.
De textielkunstenares
Jet Beukers was samen met haar man Henk hoofdredacteur van handwerkblad Ariadne en ze schreef een handwerkencyclopedie van 1.500 pagina’s, waarvan een kwart miljoen exemplaren zijn verkocht. Ook deed ze regelmatig ontwerp-werk voor C&A. Met haar inmiddels overleden man maakte ze ook de bekende poppen van de Fabeltjeskrant. ‘Zoef de Haas was mijn favoriet. Hij leek qua gedrag op mijn jongste kind.’
Haar atelier het Rosa Spier Huis is een snoepwinkel voor textielliefhebbers. Kasten vol bijzondere handwerkboeken en prachtige voorbeelden van handwerk. Tegenwoordig schiet het handwerken en ontwerpen er bij in. ‘Ik wandel graag door het huis en maak dan een praatje met de mensen die ik tegenkom. Dan hebben we het over kunst en mooie ontwerpen.’
Op de tafel van haar atelier liggen allerlei half afgemaakte schetsen. ‘Daar ben ik nog mee bezig.’
Meer weten:
Geplaatst op: 8 april 2019
Laatst gewijzigd op: 8 april 2019
Congres Waardigheid en trots
SPOT ON Methodisch werken aan kwaliteit
Word samen wijzer in je werk!
