Humanitas Rotterdam: goed op weg met implementatie Wet zorg en dwang

Ria Berenschot is als manager Zorg met verblijf voorzitter van de Commissie Wzd. Ze beaamt dat Humanitas een ‘ja-cultuur’ heeft, met veel oog voor individuele behoeften. ‘Als de regel is dat bewoners niet onbegeleid op het balkon mogen, proberen we dat voor hen die dat nog wél kunnen toch mogelijk te maken. Zonder een ander in gevaar te brengen. De nieuwe wet schrijft het zoeken naar alternatieven nu voor.’

Wzd structureel geïmplementeerd

Ria vertelt dat de implementatie van de Wzd in haar organisatie voornamelijk stoelt op twee pijlers: de zorgverantwoordelijke en het opleidingstraject. Vanuit Waardigheid en trots op locatie ondersteunt coach Myriam Sluijter het geheel. ‘Een goed toegankelijke, ervaren vraagbaak. Met haar helikopterview zorgt ze ervoor dat iedereen in de Wzd-commissie doet waarvoor hij daar zit. Zonder haar hadden we de implementatie niet zo gestructureerd opgepakt.’ Ria vat het implementatieproces samen:

• Wzd-commissie ingesteld: psycholoog, opleider, jurist, staffunctionaris, twee artsen, manager, coach Myriam. Incidenteel: iemand met specifieke kennis, bijvoorbeeld een VAR-lid of communicatiemedewerker.
• Commissie komt wekelijks bijeen, leden koppelen terug aan eigen ‘achterban’.
• Wzd-beleid geschreven.
• Beleid voorgelegd aan Raad van Bestuur, Cliëntenraad.
• Wzd-functionarissen, zorgverantwoordelijken en externe vertrouwenspersoon aangesteld.
• Cliëntvertrouwenspersoon en klachtencommissie ingesteld.
• E-learning Wzd verzorgd aan alle medewerkers met cliëntencontact.
• Casuïstiekbesprekingen met zorgverantwoordelijken.
• Coaching van zorgverantwoordelijken.

Rolstoel op de rem: bespreken?

Zorgverantwoordelijke Sherida is bijna klaar met haar opleiding verpleegkundige niveau 4. ‘Ik werk ruim dertig jaar in de zorg en heb altijd bijzondere belangstelling gehad voor complex gedrag. Op school kregen we les over de Wet zorg en dwang. Ik ben ervan overtuigd dat de bewoner met deze wet meer autonomie krijgt.’ Ze is nu bezig haar nieuwe rol meer bekend te maken, ook hoe de nieuwe wet die rol definieert.

‘Ik denk met mijn collega’s mee over alternatieven voor onvrijwillige zorg, ik ondersteun en informeer hen. Zo verzorgde ik tijdens mijn examen in de praktijk een klinische les. Iedereen heeft de basiskennis uit de e-learning, kent de stappen en de terminologie. Nu is het zaak die kennis aan te vullen in het dagelijks werk. Je steeds afvragen: is dit onvrijwillige zorg, is dit verzet? Je zet misschien automatisch een rolstoel op de rem als een bewoner gaat eten. Het gaat erom dat je je daarvan bewust wordt, je afvraagt of je het met je collega’s moet bespreken.’

Alle disciplines Wzd-getraind

Zelf leert Sherida behalve van casuïstiek-besprekingen en coaching vooral veel van de maandelijkse Visite omtrent Gedrag. Dan maakt ze deel uit van een multidisciplinair team. ‘Momenteel rapporteren de behandelaars nog de Wzd-informatie in het zorgplan. Per 1 juni ben ik daarvoor verantwoordelijk. Ik groei erin en krijg de ruimte.’ Ze vertelt dat ze ondersteuning krijgt vanuit de commissie en van de opleiders.

Eén van de opleiders die het laatste anderhalf jaar volop bezig is geweest met de invoering van de Wzd binnen Humanitas is Heidi Verwaal. ‘Alle disciplines zijn meegenomen in de Wzd-scholing. Na de algemene e-learning hebben we een kick-off georganiseerd met de opgedane kennis als gespreksonderwerp. Omdat we inmiddels in coronatijd zaten, verliep dit grotendeels online.’

‘Wet zorg en dwang is niet zwart-wit’

De basiskennis Wzd is gelegd met de e-learning, eventuele vragen kunnen teamleden stellen aan de zorgverantwoordelijke. Is dat voldoende, zakt die kennis niet weg? Heidi vertelt dat twee keer per jaar een Wzd-teamscan plaatsvindt, met kennis-, begrips- en toepassingsvragen. Zo’n scan geeft teams en opleiders inzicht in de vraag waar de huidige scholingsvraag ligt. ‘En als opleiders zijn we getraind in het bespreken van dilemma’s binnen de teams, waarbij we de zorgverantwoordelijken betrekken. Stel, een tafelblad zit vast op de rolstoel, meneer verzet zich niet. Dat zou onvrijwillige zorg zijn omdat het meneer beperkt in zijn vrijheid. Maar is dit ook het geval als meneer niet kan lopen en dus zelf niet uit zijn rolstoel kan komen? Het gaat om het onderlinge gesprek met elkaar over zulke dilemma’s. De wet is niet zwart-wit.’

Heidi’s eigen creativiteit is door de nieuwe wet enorm geactiveerd: ‘Ik vind het geweldig om overal op zoek te gaan naar hulpmiddelen en leuke sites met voorbeelden, waar mijn collega’s iets aan hebben.’

Borgen met audit

Ria benoemt enkele ‘uitdagingen’ die een volledige afronding van de implementatie nog wat bemoeilijken. ‘Dan heb ik het over randvoorwaarden als technologie en geschatte tijdsinvestering. Maar ook over de kanteling van de rolverdeling. Waar vroeger de arts een meer leidende rol had, moeten we het nu echt sámen doen. Dus: dezelfde taal spreken en elkaar begrijpen als we een dilemma bespreken. Dat is wennen.’

Om de invoering van de nieuwe wet goed te borgen, is een jaarlijkse auditcyclus ingesteld. ‘In mei hebben we de eerste Wzd-audit, een soort nulmeting. De commissie en een zorgverantwoordelijke gaan met onze zelf ontwikkelde audit-app dertien locaties langs. Er zal nog best het een en ander op oranje en ook rood staan. Maar dat geeft niet, zolang je maar weet waaraan je nog moet werken.’

Door Linda van Ingen

Meer weten

• Bekijk de overzichtspagina Implementatie Wet zorg en dwang, met alle informatie, tools en praktijkverhalen ter ondersteuning van de implementatie van de Wet zorg en dwang in verpleeghuizen.
• Lees meer over de Wet zorg en dwang op Dwangindezorg.nl, of lees meer over de rol van de zorgverantwoordelijke