Tai Chi Qigong als dagbesteding in ieder verpleeghuis

In ontmoetingscentrum Rinnebeek in de Bilt doen bewoners en buurtgenoten wekelijks Tai Chi samen. De langzame, steeds herhaalde bewegingen blijken zeer geschikt voor mensen met dementie. Het brengt ze rust, concentratie en vitaliteit, vertelt trainer Ruud Tielsema.

De grote tafel in het midden gaat aan de kant, net als de stoelen. Geroutineerd zetten activiteitenbegeleider Hugo de Graaf en een vrijwilliger alles klaar voor de wekelijkse Tai Chi Qigong-les. In een grote kring zetten ze plastic stoelen zonder armleuningen neer, zodat de deelnemers straks vrijuit hun armen kunnen bewegen. Een vast clubje bezoekers heeft zich al verzameld in ontmoetingscentrum Rinnebeek. Van de gesloten afdeling van het verpleeghuis boven het ontmoetingscentrum worden een aantal bewoners naar beneden gebracht.

‘Hoe noem je dit? Tai Chi?’, vraagt mevrouw de Beaumont, een van de vaste bezoekers. ‘Wij noemen het hier gewoon gymnastiek hoor.’ Ze doet altijd graag mee aan de lessen. ‘Het zijn geen moeilijke oefeningen, je hoeft geen kracht te gebruiken en niks is verplicht. Het doet voor mij heel ontspannen aan’, vertelt ze.

Energie laten stromen

Trainer Ruud Tielsema doet de bewegingen voor, de groep doet hem geconcentreerd na. Ze maken rustige, langzame bewegingen met hun armen en hun benen. ‘Chi betekent energie’, vertelt Tielsema. ‘Met deze bewegingen breng je de energie op gang en laat je het stromen. Door de herhaling van de bewegingen ontstaat concentratie en rust. Dat maakt Tai Chi heel geschikt voor mensen met dementie, die veel chaos in hun hoofd hebben en een korte spanningsboog. Je merkt dat de bewegingen in het geheugen van het lichaam opgeslagen worden. Tai Chi doe je namelijk niet vanuit je hoofd, maar vanuit je gevoel.’

Dat sluit goed aan bij mensen met dementie, ziet ook Hugo de Graaf. ‘Door dementie wordt het bovenbrein aangetast, maar het gevoelsbrein wordt juist sterker. Als je zelf geen prettige dag hebt bijvoorbeeld, voelen mensen dat vaak aan, en reageren daarop. Als je contact wilt maken moet je je op dit gevoelsbrein richten, en dat is precies wat Tai Chi Qigong doet.’ Het valt hem op dat deelnemers ook na de les nog een tijdlang meer ontspannen zijn dan normaal.

Tai Chi in ieder verpleeghuis

Dat hoort Tielsema ook van medewerkers van de andere verpleeghuizen en ontmoetingscentra waar hij Tai Chi Qigong geeft. Eigenlijk is hij er een paar jaar geleden toevallig ingerold. Met zijn bedrijf Run4BodyAndMind geeft hij behalve Tai Chi-trainingen ook runningtherapie, meditatieles, loopbaancoaching en hardlooptraining. In het gezondheidscentrum waar zijn bedrijf huist, zit ook een ontmoetingscentrum voor mensen met dementie. Daar raakte hij aan de praat en stelde voor om eens een les uit te proberen. ‘Toen merkte ik dat het voor deze doelgroep heel goed werkt en heb ik mij erin gespecialiseerd.’

Het liefst zou hij zien dat Tai Chi Qigong in ieder verpleeghuis in Nederland aangeboden wordt. ‘De kosten zijn natuurlijk vaak het grootste obstakel. Daarom zou ik vrijwilligers op willen leiden die dagelijks bij mensen langsgaan om wat oefeningen met ze te doen. Dat hoeft weinig geld te kosten, dus op die manier hou je het laagdrempelig. Ook voor de mensen zelf is het prettig, want je kan beter iedere dag tien minuten oefenen dan eens in de week een uur. Zo hou je energie het beste op gang en kunnen de bewegingen goed inslijten.’

Sociale contacten in de buurt

De Graaf raadt collega’s van andere verpleeghuizen en ontmoetingscentra aan om gewoon eens contact op te nemen met Tielsema voor een proefles. Voor Rinnebeek is de wekelijkse Tai Chi-les niet lastig te realiseren, omdat zij gedurende de week meerdere culturele, sportieve en sociale dagactiviteiten in het ontmoetingscentrum organiseren. Die combinatie van een verpleeghuis en ontmoetingscentrum in een gezamenlijk pand is ideaal, vindt De Graaf. Zowel voor de bewoners van het verpleeghuis, als voor buurtbewoners met beginnende dementie of andere beperkingen. ‘Soms is het confronterend voor hen, om de verpleeghuisbewoners met gevorderde dementie te zien. Dat is toch vaak hun voorland’, legt hij uit. ‘Aan de andere kant maakt het de uiteindelijke stap hier naartoe ook kleiner, omdat ze hier al gewend zijn.’ Het centrum probeert ook andere buurtbewoners bij de dagbesteding te betrekken. ‘Bijvoorbeeld door onze vaste bezoekers een diner te laten koken. Sociale contacten zijn heel belangrijk om eenzaamheid tegen te gaan. Bij ouderen wordt de wereld toch vaak kleiner, zeker als hun partner overleden is. Wij bieden ze een mooie gelegenheid om aan sociale activiteiten mee te doen.’

Valpreventie

Tijdens de les heerst een serene rust. Er wordt weinig gepraat, wel af en toe gelachen. Een van de bewoonsters van het verpleeghuis begint spontaan te zingen tijdens een oefening. Af en toe klaagt ze dat ze een oefening best zwaar vindt. Maar ze blijf dapper meedoen. De oefeningen zijn met zorg uitgekozen, vertelt Tielsema. ‘Beweging houdt het bindweefsel, pezen en gewrichten soepel en sterk. De beenoefeningen werken ook als valpreventie. Die kleine verbeteringen zijn waardevol. Maar je moet natuurlijk niet verwachten dat ze een marathon gaan lopen.’ Het werkt ook goed tegen apathie, ziet De Graaf. ‘Soms worden mensen hier bijna slapend binnengebracht, en na een tijdje zie je dat ze dan toch kleine bewegingen mee gaan doen.’

Na een half uur zit de les erop. De grote tafel wordt weer teruggeschoven en gedekt voor de gezamenlijke lunch. Daarna is het tijd voor de volgende activiteit: een themamiddag over Spanje. De Spaanse vlaggetjes hangen al klaar.

Meer weten

• Lees alles over het thema daginvulling
• Lees ook: ‘Het magische effect van muziek op mensen met dementie’
• Lees ook: ‘Genieten van échte klassieke muziek met appeltaart’