Met een kip kun je knuffelen, weten ze bij Pennemes

Stichting Hervormd Centrum Pennemes biedt wonen, zorg en welzijn voor ouderen en is hard op weg een groen verpleeghuis te worden. Hoewel de organisatie al bezig was met ‘vergroenen’ bood deelname aan Waardigheid en trots en aan ‘Grijs, groen en gelukkig’ een extra impuls aan dat proces. Het doel? Groene interventies wetenschappelijk onderzoeken op hun meerwaarde voor ouderen.

De interesse in de natuur zit er bij Leo Groenendaal ingebakken. Afkomstig uit de achterhoek, begon hij ruim twee jaar geleden bij Pennemes met het vaste voornemen de organisatie te ‘vergroenen’. Groenendaal weet wat de natuur voor mensen kan doen, ook voor ouderen. “We zijn te ver van de natuur verwijderd geraakt. Bij ons ‘gezond voelen’ denken we meestal aan de afwezigheid van somatisch lijden, maar gezondheid is veel complexer dan dat. Dat heeft wat mij betreft vooral met welzijn te maken en daarin kan de natuur een grote rol spelen.”

Opfleuren

Groenendaal wilde Pennemes vergroenen en nam al snel enthousiaste mensen mee in zijn plannen, onder wie stafmedewerker Rutger de Graaf. “Innovatie was nodig en innovatie ligt Rutger. Ik heb Rutger gebombardeerd tot stafmedewerker Innovatie. We zijn klein begonnen door met Kerst een levende Kerststal neer te zetten, met echte beesten.”

De bewoners fleurden op, vertelt Groenendaal. Iedere dag kwamen ze en masse bij de dieren kijken. Kleinkinderen kwamen op bezoek en Pennemes beleefde een levendige Kerst, zo vertelt hij. “Het systeem kwam in beweging.” Met Pasen kwamen er kuikens en kippen en een heuse broedmachine. De tuin werd omgebouwd tot beleeftuin, waar – het woord zegt het al – van alles is te doen en beleven in plaats van alleen maar kijken en zitten.

Kwaliteitsimpuls

Waardigheid en trots, het programma van het ministerie van VWS om de verpleeghuiszorg een kwaliteitsimpuls te geven, is door Pennemes met beide handen aangegrepen om de al ingezette vergroening een flinke boost te geven, vertelt Groenendaal. “Het is bovendien prettig dat we voor onze interne communicatie en om de raad van toezicht mee te krijgen, kunnen bogen op deelname aan Waardigheid en trots.”

Zeven plannen diende Pennemes in voor Waardigheid en trots. Stuk voor stuk groene interventies, maar allemaal weer een ander facet. Belangrijk bij al die plannen is dat Pennemes ze vergezeld laat gaan van wetenschappelijk onderzoek, vertelt stafmedewerker Innovatie Rutger de Graaf. “Groene plannen zitten vaak op de emotie; dat het zo goed voelt om met de natuur bezig te zijn. Wat wij willen, is echter ook bewijzen dat het werkt. We zeggen dus niet bij voorbaat dat het werkt, dat moet immers nog blijken.”

Pluizig dier

Vergelijk het met de klinische trials uit de geneesmiddelenhoek, legt De Graaf uit. “De farmaceutische industrie moet overtuigen dat een nieuw medicijn werkt. Dat medicijn mag anders niet de markt op en zorgverzekeraars vergoeden het ook niet. Bij de inkoop van zorg zouden dergelijke criteria ook voor groene initiatieven moeten gelden. Weet je dat de knuffelkip beter werkt dan een pil tegen de eenzaamheid? Door zo’n pluizig dier bij zich te hebben, gaan ouderen zich beter voelen. Maar dat pilletje wordt vergoed en de knuffelkip niet.” Het is mooi als dergelijke projecten een glimlach op het gezicht toveren, wil hij er maar mee zeggen. Maar het effect moet echt meer zijn dan dat. Emotie is leuk, bewijs is beter.

Neem het plan ‘Biowalking’; het idee is dat ouderen niet alleen moeten bewegen, want zover zijn we inmiddels wel in de zorg, maar dat bewegen in de natuur een extra effect heeft op het welbevinden. Niet alleen voor cliënten overigens, het effect zou er ook moeten zijn voor medewerkers. Wat gebeurt er met hen als zij in de pauze een ommetje zouden maken in de natuur in plaats van in de kantine hun broodje te eten? De faculteit psychologie van de Universiteit van Amsterdam is bij dit project betrokken. Zij gaan meten wat het effect is van Biowalking op cliënt en medewerker.

Herinnering

Leo Groenendaal vertelt dat we gewend zijn om voor mensen die somber zijn, medicijnen voor te schrijven. “Wat zou er gebeuren als we met deze mensen iedere dag tien minuten zouden bewegen in de buitenlucht? Wij willen aantonen dat het effect daarvan op de ontspanning en het welbevinden van mensen hoog is. De herinnering van ouderen zou er ook weer op vooruit kunnen gaan.” Zo zijn we niet gewend om te denken in de zorg, zegt Groenendaal. “Het betekent een andere manier van denken over wat goede gezondheidszorg is.”

Andere projecten in het kader van Waardigheid en trots zijn onder meer een verrijdbare binnentuin en het effect van ‘groen’ op een afdeling. Medewerker Innovatie De Graaf: “We weten dat de lucht in verpleeghuizen niet goed is. Planten halen de schadelijke stoffen uit de lucht, maar zorgen ook mentaal voor een opleving. De Universiteit van Leiden gaat metingen doen om het effect van de binnentuin te meten in de lucht. Het mentale effect van groen op een afdeling, gaan onderzoekers van de VU en Universiteit van Wageningen in kaart brengen. Het zijn in feite passieve interventies; het vraagt niets van de bewoners of medewerkers.”

Wetenschappelijk onderzoek

Voor wie nu enthousiast is geworden en zich afvraagt hoe Pennemes deze projecten gaat bekostigen, is er goed nieuws. Dankzij een bijdrage van de Nationale Postcodeloterij kan Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN) zorgorganisaties ondersteunen bij het invoeren van verschillende groene zorginterventies. Pennemes is een groene, innovatieve zorginstelling, zegt Bastiaan Verberne, projectleider van ‘Grijs, groen en gelukkig’ zoals het project is genoemd. IVN en Pennemes vonden elkaar aldus onmiddellijk op inhoud en trekken samen op om de groene zorginterventies in te voeren en met wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen.

Pennemes is graag een koploper. Hun ambitie houdt niet op bij de muren van de organisatie. Bestuurder Groenendaal ziet het als zijn maatschappelijke plicht om de natuur tot gemeengoed te maken, ook in de ouderenzorg. “We kunnen met groene interventies dure zorgconsumptie voorkomen. Daarvan ben ik overtuigd. Het is welzijnsverhogend voor bewoner en medewerker en we werken actief aan een gezonde footprint voor het nageslacht. Het systeem moet anders, in de zorg en in de maatschappij. Het vergroenen moet zorgen voor een revolutie in de ouderenzorg.”

Interview door Ellen Kleverlaan

Meer weten

• Bezoek de website van Stichting Hervormd Centrum Pennemes
• Interview: Grijs, groen en gelukkig in de verpleeghuiszorg van Pennemes
• Pennemes neemt met maar liefst zeven plannen deel aan Waardigheid en trots! Bekijk de deelnemerspagina van Pennemes.