Persoonsgerichte zorg als leidraad voor vernieuwing en verbetering

Aansluiten bij de wensen van bewoners, dat is in een notendop de kern van persoonsgerichte zorg. Klinkt gemakkelijk, maar in de praktijk blijkt het ingewikkelder. ‘Het is niet minder dan een cultuuromslag’, beaamt Karin Veltstra, bestuurder van Vivantes. ‘Het vraagt een andere manier van denken en werken dan mensen heel lang gewend zijn geweest. Daarom hebben we ervoor gekozen om daar langdurig aan te werken, zodat het ook echt in het DNA van de organisatie en de mensen komt.’

Ondersteuning na IGJ

Vivantes was al voor de komst van Karin Veltstra gestart met een ondersteuningstraject vanuit Waardigheid en trots, naar aanleiding van een aantal tekortkomingen die de IGJ had geconstateerd. ‘Die zaken zijn goed opgepakt en verbeterd, maar ik vond dat we een stap verder moesten gaan door de omslag naar persoonsgerichte zorg te maken’, zegt Karin Veltstra. Jeanny Engels kon daarbij goed helpen als Waardigheid en trots coach. Dit deed ze met behulp van de methodiek persoonsgerichte zorg die door Vilans ontwikkeld is samen met vier proeftuinen.

Leren leren

Op de verschillende locaties werd een veranderteam (locatiemanager, een of twee verpleegkundigen ouderenzorg en eventueel een dagbestedingscoach) gevormd en een grote klankbordgroep (vertegenwoordiging van alle medewerkers, vrijwilligers, cliëntenraad) samengesteld.

Tijdens de eerste drie maanden had Jeanny maandelijks contact op locatie, plus iedere maand contact met de drie veranderteams samen. Op die manier konden zij ervaringen uitwisselen en van elkaar leren. De veranderteams formuleerden een vraag over persoonsgerichte zorg, die ze met de grote groep samen wilden beantwoorden, zoals: hoe kunnen we erachter komen wat bewoners willen en hoe gaan we dat realiseren? In werkgroepjes gingen de medewerkers uit de grote groep op zoek naar de antwoorden. Deze werden samen gedeeld. Ook gingen ze de opbrengsten van de werkgroepjes samen prioriteren (wat moet echt nu in het plan, wat kan later) en ingrediënten voor een plan van aanpak op locatie vaststellen.

Elk veranderteam schreef vervolgens het persoonsgerichte plan voor de eigen locatie met diverse thema’s. Bijvoorbeeld ‘wensen ophalen bij bewoner’ en ‘samenwerken’. Dit werd gedeeld met de groep. Daar ging vervolgens iedereen mee aan de slag.

Mensen in de zorg zijn doeners

Zorg en ondersteuning bieden die betekenisvol zijn voor de bewoner, dat is voor de meeste mensen de drijfveer om in de ouderenzorg te gaan werken. Door die drijfveer aan te spreken, kun je mensen in beweging krijgen. Jeanny Engels ging daarover het gesprek aan met de medewerkers. ‘Dat was best wel even wennen voor iedereen’, zegt Olga Pijnacker Hordijk lachend. Zij was tot voor kort locatiemanager bij Bloemenhof en sinds oktober bij locatie La Famille. ‘Mensen in de zorg zijn doeners, het praten over en reflecteren op wat je onder goede, persoonsgerichte zorg verstaat, is niet iets wat vanzelf op gang komt. Het riep soms ook wel vragen op bij mensen: “waar moet dit toe leiden, wat is de bedoeling?” Het was op zijn zachtst gezegd wennen om steeds weer terug te keren naar de dialoog met elkaar. Jeanny is er heel goed in geslaagd om dat gesprek steeds weer opnieuw te voeren. Herhalen, terugkijken, uitleggen, stimuleren, zodat het in de organisatiecultuur landt, dat is de kunst.’

In contact blijven met bewoner en naaste

Lara Brinkhoff werkt als verpleegkundige ouderenzorg (VPO) op locatie Bloemenhof. De principes van persoonsgerichte zorg spreken haar erg aan. ‘Ondanks dat ik niet zo heel lang van school ben, is dat nooit in de opleiding aan de orde gekomen. Terwijl het er in de praktijk om gaat hoe je de zorg voor de individuele bewoner zo goed mogelijk kan maken. Om dat te bereiken moet je in gesprek met de bewoner en zijn naasten, vragen stellen, hem of haar leren kennen, in contact zijn en blijven. Daarnaast is het ook belangrijk om met collega’s te blijven overleggen: doen we het beste voor deze bewoner? Wat hoor en denk jij dat hij/zij belangrijk vindt? Dat vraagt ook om een veilig werk- en leerklimaat, waarin je samen leert en feedback kan geven. Daar hebben we het afgelopen jaar hard aan gewerkt.’

Steeds vragen wat bewoner wil

Als strategisch kwaliteitsadviseur heeft Edwin Tijssen de veranderingen in de manier van werken van dichtbij meegemaakt. ‘Van een systeem-gestuurde organisatie zijn we veranderd in een organisatie waarin de bewoner centraal staat. Dat is de leidraad voor al ons handelen en leidt in de praktijk tot allerlei veranderingen. Vaak klein, maar essentieel; steeds weer vragen wat de bewoner wil. Niet een kerstviering aanbieden, maar vragen hoe de bewoners de kerst willen vieren . Maar het heeft bijvoorbeeld ook invloed op mijn eigen werk. De ondersteunende diensten zijn veel meer faciliterend gaan werken voor de teams en locaties: wat hebben jullie van ons nodig om het werk goed te kunnen doen? Ook dat is het resultaat van het traject dat we hebben doorlopen.’

Permanent onderhoud

De visie op persoonsgerichte zorg is nu de leidraad voor de dienstverlening binnen heel Vivantes. Olga Pijnacker Hordijk gaat er nu op een andere locatie verder mee aan de slag. ‘Vanuit de ervaring die ik heb opgedaan bij Bloemenhof ga ik aan de slag op de nieuwe locatie. Zonder ondersteuning van de Waardigheid en trots coach, maar ik denk dat we het ons nu wel zo eigen hebben gemaakt dat ik ook daar de beweging op gang kan houden.’ ‘Persoonsgerichte zorg vraagt om permanent onderhoud’, stelt Karin Veltstra. ‘We hebben grote stappen gezet en daar ben ik heel blij mee. Maar je moet het wel levend houdend. Een lerende cultuur, waarin je voortdurend blijft praten en reflecteren, dat is essentieel. Om dat levend te houden hebben we ook regelmatig een kwaliteitsgesprek, met alle VPO’s, de adviseurs kwaliteit, HR en de locatiemanagers. Zodat we op alle terreinen scherp blijven, op basis van analyses en signalen. Zodat we kunnen blijven verbeteren om voor elke bewoner de beste mogelijke zorg te leveren.’

Meer weten

• Lees de samenvatting van de eindrapportage (zie downloads)
• Ga naar de website van Vivantes