Waardigheid en trots-congres 2021: Toekomst verpleeghuiszorg

Op maandag 6 december vond het laatste van de vier Waardigheid en trots-congressen plaats. Helaas moesten we vanwege de oplopende coronacijfers besluiten om het fysieke deel van dit congres af te gelasten. Het online programma ging echter gewoon door!

Hoe wil jij op je 80ste leven?

Het congres opende met een videoreportage waarin mensen op straat antwoord geven op de vraag hoe zij hun eigen ‘oude dag’ voor zich zien.

Goed oud worden – Bianca Buurman

Dagvoorzitter Lennart Booij verwelkomde zijn eerste gast, Bianca Buurman. Zij is bestuursvoorzitter van V&VN en hoogleraar Acute ouderenzorg. Hoe hoopt Bianca zelf goed oud te worden? ‘In ieder geval door vitaal te blijven. En ik zie mijzelf met een groep vrienden samen wonen, waardoor we onze sociale contacten hebben en we voor elkaar kunnen zorgen als het nodig is. Een studentenleven, maar dan op je oude dag.’

Thuis, tenzij

Als hoogleraar houdt Bianca zich met acute ouderenzorg bezig. Welke inzichten heeft zij opgedaan? ‘Ik onderzoek het ontstaan van acute zorgvragen. Vaak komen mensen na een ziekenhuisopname in het verpleeghuis terecht en wij onderzoeken hoe je de begeleiding vanuit het ziekenhuis naar huis een stuk beter maakt. En, misschien nog wel belangrijker: hoe je de zorg op een goede manier thuis kunt blijven bieden. Ik denk dat we het principe moeten hanteren: “thuis, tenzij”. Want het is veel beter als ouderen zorg in de thuissituatie krijgen. Verpleegkundigen en verzorgenden kunnen mensen thuis goed observeren en signaleren of er iets aan de hand is. En ook met technologie als bijdrage aan een oplossing kun je het wonen thuis langer mogelijk maken, denk aan ondersteunen van een mantelzorger.’

Zorgmedewerkers vasthouden

‘Wat ik heel erg belangrijk vind voor het verbeteren van de zorg,’ gaat Bianca verder, ‘is om de kennis en de expertise van verzorgenden en verpleegkundigen te gebruiken. De kracht van de kritische blik, observeren: dat kunnen verzorgenden als geen ander.’ Van belang vindt Bianca het, om het mogelijk te maken dat verzorgenden zich blijven ontwikkelen. Dus met mogelijkheden tot scholing, maar ook met tijd en ruimte om wat met de opleiding te doen. Belangrijk voor de organisaties, want daarmee houden ze hun medewerkers vast.

Vitaal oud worden

Lennart zette het gesprek over de toekomst van de ouderenzorg voort aan tafel, waarvoor hij vier gasten uitgenodigd had. Gonny de Vries, lid van de Raad van Ouderen, Tineke Abma, directeur van de Leyden Academy en hoogleraar Ouderenparticipatie, Jolanda Buwalda, voorzitter van de raad van bestuur van de Noordhollandse zorgorganisatie Omring en Jan Megens, manager van zorgkantoor Menzis en lid van de Taskforce Wonen en Zorg.

Gonny ziet de maatschappelijke ontwikkeling van steeds meer ouderen en (te) weinig zorgpersoneel. Een oplossing kan in haar ogen zijn om meer te doen aan preventie. Denk aan voldoende beweging en goede voeding, waardoor mensen vitaal oud worden. In het verpleeghuis waar zij vrijwilliger is, heeft ze gezien wat een traject van Waardigheid en trots opleverde. ‘Het zorgde er bijvoorbeeld voor dat de zorgprofessionals zich veel meer richtten naar de ouderen. En het zorgde ervoor dat de medewerkers weer trots werden op hun werk.’

‘Ik hoop dat ik op mijn oude dag nog steeds een blij mens ben. Dat ik nog nieuwsgierig ben.’

voorbijganger in Den Bosch

Community care

Lennart vraagt Tineke waar zij denkt dat de ouderenzorg over 10, 20 jaar op uit gaat komen. ‘We worden ouder, en we zijn langer vitaal oud’, antwoordt Tineke. ‘Het overgrote deel van de ouderen, 94%, woont niet in een verpleeghuis, dus woont gewoon thuis. We moeten daarom meer inzetten op community care, waar wijken en buurten de zorg organiseren. Dat doen we nu nog te weinig. We hebben de verpleeghuiszorg afgeschaald, maar niet voldoende geïnvesteerd in de zorg thuis. Als dat goed op orde is, dan kunnen mensen zich heel lang zelf redden.’

Jolanda is het met Tineke eens. ‘Als je nieuwbouw niet alleen voor ouderen ontwerpt, maar voor een mix van inwoners, en je stimuleert dat mensen participeren, versterk je als community de krachten. Denk aan samen boodschappen doen, of hulp bij internetbankieren. Eigenlijk is dat wat er van oudsher in veel dorpen ook gebeurde.’

Toekomst voor de deur

Corona heeft veel versneld, de toekomst dichterbij gebracht. ‘Straks is nu’, stelt Jolanda. ‘Wat intrinsiek bij zorgverleners zit, namelijk dat het om de persoon gaat, om de mens, dat willen we voorop blijven stellen.’ ‘Je moet als organisatie je medewerkers nog beter betrekken bij het bestuur’, citeert Lennart Bianca Buurman. Hoe ziet Jolanda dat? ‘Wij zeggen: cliënt centraal, dus medewerker op één. Dat betekent dat zij strategisch partner zijn.’

‘Laten we meer inzetten op community care, waar wijken en buurten de zorg organiseren’

Tineke Abma

Leefplezier

‘De Taskforce Wonen probeert de vraagstukken die er liggen kleiner te maken door zich te richten op een gemeente, of een woningbouwcorporatie’, vertelt Jan Megens. ‘Als je het hebt over grote aantallen dan voelt niemand zich daar verantwoordelijk voor. Maar als je dat vertaalt naar lokaal niveau, dan voelt een gemeente of een woningcorporatie: “daar moet wat gebeuren”. Ik pleit er ook voor om ofwel thuis wonen, ofwel in een verpleeghuis meer in elkaar te laten overlopen. Denk aan het tijdig ontlasten van een mantelzorger en het later betrekken van de professional. Daarmee zorg je voor meer leefplezier van de oudere.’ Gonny beaamt dit. ‘Verpleeghuizen hebben wachtlijsten en veel ouderen thuis vereenzamen. We denken na over nieuwe woonvormen, met je eigen huis, maar ook met een gemeenschappelijke ruimte. Dat laatste is van levensbelang voor een oudere die anderen wil ontmoeten.’

Denkkracht van ouderen

‘Ik vind het heel belangrijk dat we flexibiliseren in ons eigen denken’, zegt Jan. ‘De hokjes loslaten en minder administratieve lasten. Het is heel simpel: heb het erover met elkaar, maak met elkaar afspraken op lokaal niveau en voer ze uit. Laten we de denkkracht van de ouderen zelf aanwenden om op goede oplossingen te komen. Niet praten over, maar met ouderen.’

Lennart ziet als rode draad van de talkshow de praktische wijsheid. ‘Laten we ons gezond verstand gebruiken en de kennis van vroeger weer naar boven halen’, zo vat hij samen. ‘Vertrek vanuit de kennis van ouderen zelf. En kijk wat verpleegkundigen en verzorgenden samen met directies en leidinggevenden voor richting kunnen ontwikkelen. Hoe kunnen we de kennis over bouwen lokaal vertalen? En besteed op de opleidingen heel praktisch en breed aandacht aan deze kennis.’ Jan doet als laatste een oproep: ‘Start een maatschappelijke discussie over de vraag: hoe zorgen we voor elkaar?’

Vooruitkijken naar je oude dag – Henk Nies

In een gesproken blog belichtte Henk Nies zijn visie op zijn toekomst als oudere. Henk is directeur Strategie en ontwikkeling bij Vilans en hoogleraar Organisatie en beleid van zorg. Hij heeft geprobeerd erachter te komen hoe zijn toekomst eruit zou kunnen zien, door een aantal dagen als bewoner in een verpleeghuis door te brengen.

Ook op andere manieren heeft hij beleefd hoe het is om dement te zijn. Hij leerde dat als je afhankelijk bent, en je eigen leven wilt leiden, je vooruit moet kunnen denken. En dat is juist moeilijk: overzicht hebben en je leven plannen. Hij heeft zijn ervaringen op een rijtje gezet en gezien dat het om drie dingen draait in zijn toekomst: jezelf kunnen blijven, waardevolle sociale contacten hebben en iets voor anderen kunnen betekenen.

Online inspiratiesessies

In de middag vonden er twee online inspiratiesessies plaats.

Langer zelfstandig thuis wonen met reablement

Reablement-expert Kirsten Tinneveld Madsen opende de sessie met een blik op wat reablement in het leven van een oudere én voor de toekomst van de ouderenzorg kan betekenen. Mijzo-bestuurder Annet Boekelman vertelde vervolgens over een pilot-onderzoek naar reablement: ‘Ik ben ervan overtuigd dat ervaren kwaliteit van leven zit in je zelfredzaamheid. Onze pilot laat zien dat je als oudere echt gelukkiger wordt als je bijvoorbeeld weer zelf kunt douchen.’

• Lees ook het interview met Annet Boekelman en ergotherapeut Elly Branderhorst, projectleider van de reablement-pilot binnen Mijzo: Reablement maakt langer zelfstandig thuis wonen mogelijk

Ouderenzorg klaar voor 2030 dankzij Een Zorgzame Buurt

Zorgen voor voldoende passende woningen voor ouderen, met de juiste zorg onder handbereik. Dat is de opdracht aan de organisaties die sinds september 2020 in Stede Broec samenwerken onder de naam ‘De Zorgzame Buurt’. Samen moeten ze komen tot een duidelijke woonzorgvisie over hoe kwetsbare ouderen in 2030 goed oud kunnen worden in Stede Broec. Omring-bestuurder Frido Kraanen: ‘De vraag is, moeten we iedereen die geïndiceerd is voor een verpleeghuis in de toekomst ook in een verpleeghuis laten wonen? Wij vinden van niet’.

• Lees ook het interview: Brede coalitie ‘De Zorgzame Buurt’ maakt ouderenzorg in Stede Broec klaar voor 2030

Waardigheid en trots-congressen

Bekijk de opnames en lees het verslag van de andere drie congressen:

• Persoonsgerichte zorg op 15 november
• Werken met plezier op 22 november
• Innoveren en leren op 29 november

Meer weten

• Bekijk het thema Toekomst Verpleeghuiszorg
• Lees ook: Dialoognota Ouder worden 2020-2040 
• Bekijk het thema Duurzame Medische Zorg