Waardigheid en trots-congres 2021: Persoonsgerichte zorg

Op maandag 15 november vond het eerste van de vier Waardigheid en trots-congressen 2021 plaats. Helaas moesten we vanwege de oplopende coronacijfers toch besluiten om het fysieke deel van dit congres af te gelasten. Het online programma ging echter gewoon door! Met een prachtig en persoonlijk pleidooi voor persoonsgericht werken door Teun Toebes, gevolgd door een tafelgesprek met medewerkers en een lid van de cliëntenraad van Vivantes en Claudia Heikoop, die het thema vanuit de toezichtskant van de IGJ belichtte. Anne-Mei The rondde het ochtendprogramma af met haar verhaal over de sociale benadering van dementie.

Video Persoonsgericht werken: ‘Zij weet hoe ik ben’

Het Waardigheid en trots-congres opende met een video waarin bewoners van verpleeghuizen zelf vertellen wat persoonsgerichte zorg in de praktijk voor hén betekent.

Persoonsgerichte zorg zou normaal moeten zijn

Dagvoorzitter Lennart Booij trapte de talkshow af met de introductie van Teun Toebes. Teun is in een verpleeghuis gaan wonen, samen met mensen met dementie. De bewoners zijn zijn vrienden. ‘Eigenlijk is het raar dat we specifieke aandacht vragen voor persoonsgerichte zorg’, vond Teun. ‘Het zou heel normaal moeten zijn. Maar we hebben nog een wereld te winnen. Namelijk in de besluitvorming samen met mensen met dementie.’

Teun maakt zich zorgen over hoe we ons tot mensen met dementie verhouden. ‘Zo zijn we doorgeschoten in het beschermen van mensen met dementie.’ Teuns boodschap is: ‘De enigen die het systeem kunnen veranderen, zijn we als zorgprofessionals zelf. Dat doen we door met elkaar in gesprek te gaan. De kracht van de verandering ligt bij ons.’

‘Het begint met medemenselijkheid. Maak van het verpleeghuis een verpleegthuis.’

Teun Toebes

Tafelgesprek persoonsgerichte zorg

Voor het tafelgesprek schoven drie deelnemers uit zorgorganisatie Vivantes aan. Manager Zorg en ondersteuning Olga Pijnacker-Hordijk, voorzitter van de cliëntenraad John Goezinne en Manon Pennings, zij is verwantenadviseur. Dit is een nieuwe functie bij Vivantes en Manon houdt zich in die rol vooral bezig met familieleden en mantelzorgers, mensen die een band hebben met een bewoner. Vierde panellid was Claudia Heikoop, teamleider verpleging en verzorging bij de IGJ.

Persoonsgerichte zorg als kapstok

Een aantal jaar geleden heeft Vivantes zichzelf moeten ‘heruitvinden’. Zij zijn daarvoor een traject ingegaan van Waardigheid en trots op locatie. Wat hebben zij daarvan geleerd? Olga: ‘We hebben toen goed gekeken hoe we goed voor onze bewoners konden zorgen. Persoonsgerichte zorg kwam in dat proces steeds als kapstok terug. We hebben het samen gedaan met een primair proces coach van Waardigheid en trots. Die heeft ons anderhalf jaar lang geholpen om dicht bij de bewoner te zijn, bij de zorgverleners en de mantelzorgers. En ook bij de cliëntenraad, alle betrokken hebben we daarin meegenomen. En steeds toetsten we bij de bewoner: wat wij denken, klopt dat ook?’

• Lees ook: Persoonsgerichte zorg bij Vivantes in 6 stappen

Goed luisteren

‘Het gaat er niet om wat een zorgverlener denkt dat een persoon nodig heeft’, zei John. ‘We vragen deze persoon wat hij zelf vindt dat hij nodig heeft. Daar draait het om. Dat vergt omdenken. Vroeger wilde je als zorgverlener het beste bieden aan iemand die je verzorgde. Nou vraag je: wat wilt u ontvangen? Dat is een totaal andere benadering. Goed luisteren is daarbij ontzettend belangrijk.’

Juist het uitwisselen van informatie helpt erg bij het verlenen van persoonsgerichte zorg. Manon: ‘Bijvoorbeeld als verwanten zien dat er op het eerste gezicht niet veel georganiseerd wordt. Maar als je goed met elkaar in gesprek bent, kan ook de familie zien dat hun naaste bijvoorbeeld geen behoefte meer heeft om met allerlei activiteiten mee te doen. Andersom is het heel waardevol als de familie aangeeft wat hun naaste graag doet.’

‘Het is heel belangrijk dat we ons gelijkwaardig verhouden tot mensen met dementie.’

Teun Toebes

Rust

Kost dat niet meer tijd voor de zorgmedewerker? Olga: ‘Het kan soms heel verrassend zijn om te horen wat een bewoner vindt van iets dat de zorgmedewerkers bedenken. Dat levert vaak juist rust op.’ Manon gaf deze tip: ‘Vanaf het eerste begin kijken hoe het met de verwant gaat, of verwanten ook ondersteuning nodig hebben, werpt zijn vruchten af in het verdere zorgtraject.’

Dialoog en deskundigheid

Is de veelheid aan regels, waarbij we denken vanuit veiligheid, nog wel liefdevolle zorg?, vroeg Lennart. ‘Wij toetsen op de wet- en regelgeving,’ zei Claudia. ‘Daarop toezien is belangrijk. En daarnaast kijken we naar persoonsgerichte zorg. De regie ligt bij de cliënt en je maakt individuele afwegingen. Daarbij gaat het over de dialoog en over deskundigheid. Zodat je goed kunt uitleggen hoe en waarom je soms afwijkt van bepaalde afspraken. In de basis is persoonsgerichte zorg in de ouderenzorg best op orde.’

De rol van de cliëntenraad is veranderd, gaf John aan. ‘Eerder bewaakten we de toepassing van het werkplan. Nu zijn we betrokken bij het omschakelen. We denken mee over een aanpak. We zijn geen professionals, en daarom kijken we er wel eens anders naar. Maar als je de moeite neemt om te blijven praten, dan kun je elkaar helpen, juist door dat bredere perspectief.’

Omschakelen

Lennart vatte het gesprek samen door te zeggen dat de gasten aan tafel eigenlijk op alle niveau’s bezig waren met omschakelen. Zo is de zorgverlener bij persoonsgerichte zorg dienender en luisterender. Bij de bewoner of verwant is er meer interactie, meer dialoog. Teamleiders bieden meer ruimte aan de teams om zelf de grenzen op te zoeken. En daarvan zegt de inspectie: de basiskwaliteit moet goed zijn, maar die ruimte om de grenzen op te zoeken is er ook. Het gaat erom dat je multidisciplinair met elkaar zorgt dat je de beste zorg geeft, zorg die past bij de cliënt.

Keynote: impact van de omgeving voor mensen met dementie

In de keynote-sessie hoorden we Anne-Mei The, bijzonder hoogleraar Langdurige Zorg en Sociale Benadering Dementie aan de VU. En grondlegger van de sociale benadering dementie. Deze aanpak legt de focus op het samenspel tussen ziekte, hoe betrokkenen met de veranderingen van de ziekte omgaan en de reacties van de omgeving. Het leven van mensen met dementie verandert namelijk niet alleen door de ziekte, maar ook door hoe de omgeving naar hen kijkt.

• Lees ook: Sociale Benadering Dementie: met andere bril kijken

Online inspiratiesessies

In de middag vonden er twee online inspiratiesessies plaats.

Probleemgedrag voorkomen met STIP methode

De STIP methode betekent: STapsgewijze Integrale preventie en behandeling van Probleemgedrag bij mensen met dementie. Bij deze methode wordt onder andere gewerkt met de app Sprekende Beelden. Deze app helpt om erachter te komen waar iemands interesses liggen en wat er mogelijk is om de dag net wat meer de moeite waard te maken. Zo draagt de app écht bij aan welzijn en een waardevol leven leiden.

• Gebruik de tool Probleemgedrag voorkomen met STIP Methode

Leefplezierplan

Het leefplezier van bewoners zou structureel onderdeel moeten zijn van de manier van werken. Maar hoe doe je dat als organisatie? ZZG Zorggroep, ActiVite en kennisinstituut Leyden Academy vertelden over werken met het Leefplezierplan.

• Gebruik de Handreiking Leefplezierplan

Waardigheid en trots-congressen

Bekijk de opnames en lees het verslag van de andere drie congressen:

• Werken met plezier op 22 november
• Innoveren en leren op 29 november
• Toekomst verpleeghuiszorg op 6 december

Meer weten?

• Bekijk de themapagina over Persoonsgerichte zorg