11 ideeën voor samenredzaamheid om druk op zorg te verlichten

‘Zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan.’ Dat is het motto van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) Dat klinkt mooi, maar vraagt ook om samenredzaamheid in de ouderenzorg en samenleving. Om zorgzame buurten waar ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en kunnen rekenen op buurtbewoners en professionele zorg. In dit artikel delen we 11 ideeën uit de inspiratiebundel ‘Beproefde formules, gedurfde experimenten’ van Sociaal Werk Nederland. De voorbeelden gaan over nieuwe woonzorgconcepten, preventie, aandacht voor welzijn of vitaliteit, of over meer sociale verbinding in de samenleving. In alle voorbeelden werkt sociaal werk samen met partners in de regio, waaronder organisaties in de ouderenzorg. Bekijk en laat je inspireren.

1. Eerder bij ouderen achter de deur in Nijmegen

Sociaal werk zette in Nijmegen de pilot Sociaal Arrangeren op in 2021. In samenwerking met een zorgorganisatie, huisartsen, buurtzorg, de gemeente en een zorgverzekeraar. Een sociaal werker, met kennis van ouderen, ging bij ouderen langs en vervulde de rol van casemanager. De sociaal arrangeur behoudt het overzicht en is aanspreekpunt voor de oudere, mantelzorger en alle betrokken zorgverleners. De pilot bracht ouderen in beeld die eerder onder de radar bleven bij sociaal werk. De ervaren kwaliteit van de betrokken ouderen steeg van 6,8 naar 7,2. Ook mantelzorgers en zorgprofessionals zijn enthousiast. Er wordt gekeken of het project een duurzaam vervolg kan krijgen.

2. Activiteitencoach voor mensen met dementie in Amstelveen

Participe Amstelland experimenteert met een activiteitencoach voor thuiswonende mensen met dementie, in samenwerking met verwijzers. Zij richten zich in eerste instantie op mensen met een hoge indicatie voor verpleeghuiszorg. Er wordt 3 maanden individuele begeleiding geboden. Dit vanuit de vraag: Hoe kunnen we uw kwaliteit van leven verbeteren? En welke drempels kunnen we wegnemen om te zorgen dat dit blijvend is? Dit vanuit de wetenschap dat mensen met dementie ervaren dat hun kwaliteit van leven verbetert wanneer zij zich nuttig voelen, plezier beleven aan activiteiten en sociale contacten kunnen onderhouden. En dat dit ook een gunstig effect op mantelzorgers heeft om de mantelzorg in de thuissituatie vol te kunnen houden.

3. Lang Leven Thuisflats in Amsterdam

In Amsterdam worden bestaande complexen geschikt gemaakt om ouderen prettig thuis te laten wonen. Welzijnsorganisaties, ouderenzorgorganisaties, woningcorporaties, gemeente en de zorgverzekeraar werken met bewoners samen in het initiatief Lang Leven Thuisflats. Bewoners en hun talenten worden in hun kracht gezet. Samenzelfredzaamheid wordt ondersteund door sociaal werk en met de bewoners in de lead. De bewoners bedenken geen oplossingen voor een individuele bewoner, maar voor iedereen. Denk aan een buurtkamer voor activiteiten, een gezamenlijke keuken om te koken of één zorgaanbieder voor de hele flat.

4. Steunsysteem NetwerkWijs in Utrecht om druk op zorg te verlichten

Sociaalwerkorganisatie De Boei ontwikkelde steunsysteem NetwerkWijs, waarmee inwoners sneller de juiste ondersteuning krijgen en de druk op professionele zorg wordt verlicht. Een bewoner kan bijvoorbeeld aan de bel trekken over opvoedproblemen. Of een thuiszorgmedewerker tipt over eenzaamheid. De sociaal werker brengt vervolgens met de bewoner het netwerk in kaart. Is er een tante of buurman die kan helpen? Daarnaast werken ze veel met vrijwilligers, zoals steungezinnen, wandel- en taalmaatjes. Zo bouwen sociaal werkers een netwerk om de bewoner heen. Is er meer nodig? Dan wordt er opgeschaald naar professionele zorg.

5. Een woonzorgconcept met samenredzaamheid in Breda

Samen met de woningcorporatie en gemeente Breda is Surplus Samen Thuis gestart. Dit woonzorgconcept neemt de behoeftes van bewoners en samenredzaamheid als uitgangspunt. Als proeftuin koos Surplus een dichtbij gelegen woongebouw met 156 appartementen waar al gemeenschappelijke ruimtes en zorgvoorzieningen aanwezig zijn en waar Surplus thuiszorg biedt. Professionals die de wijk en de mensen goed kennen, zijn interviews gaan houden aan de hand van het model Positieve Gezondheid. Zij spraken met bewoners van het woongebouw, ouderen in de wijk met een lichte zorg- of ondersteuningsvraag en vitale ouderen en kregen zo goed zicht op alle behoeftes.

5 tips om zelf aan de slag te gaan

Ook aan de slag met een initiatief? Dit zijn 5 tips uit de publicatie:

  1. Laat je inspireren door voorbeelden die er al zijn. Naast de voorbeelden in deze publicatie vind je onder andere voorbeelden op de website De Juiste Zorg op de Juiste Plek, de publicatie ‘Zorgzame buurten’ en het magazine ‘Samenwerken aan leefbare en vitale buurten – Zo doen we dat!’.
  2. Werk samen met wooncorporaties, gemeente, andere partners uit het sociale domein en buurtbewoners en ouderen zelf. Sluit vooral aan bij de ideeën die er al leven.
  3. Zet een behoefteonderzoek in. Dat helpt om zicht te krijgen op wat er nodig is. Lees daarvoor ook eens het artikel ‘Behoefteonderzoek in de wijk: laat ouderen meedenken over hun toekomstige woonomgeving’.
  4. Stel wijkbewoners en hun talenten en vaardigheden centraal en geef ze een rol. Maak gebruik van een methode die ze in hun kracht zet. Laat bewoners in de lead, maar faciliteer wel en bied ondersteuning.
  5. Ga vooral aan de slag. Dat werkt beter dan alleen beleidsplannen schrijven. Geef vorm aan een idee waarin de beweging van ‘recht op zorg’ naar ‘recht op gezondheid’ tastbaar en zichtbaar wordt.

6. Zorgzame gemeenschappen in Tilburg

In Tilburg ging sociaalwerkorganisatie ContourdeTwern samen met wooncorporaties, zorginstanties én ouderen aan de slag om een zorgzame gemeenschap te realiseren. Zij kozen 2 flats uit waar al veel senioren wonen. Zij maakten gebruik van de Asset Based Community Development (ABCD)-benadering. Dit is een beproefde methode om sociale relaties binnen wijken tot stand te brengen. Verder deden zij behoefteonderzoek. De bewoners gingen zelf met de vragenlijsten langs de deuren van medebewoners wat zorgde voor een hoge respons.

7. Een thuis voor verschillende doelgroepen in Delft

Het gebouw Abtswoude Bloeit biedt een thuis aan studenten, ouderen uit aanleunwoningen, zorgmedewerkers en cliënten van Stichting Perspektief, waaronder mensen die dakloos zijn en mensen die (nog) niet zelfstandig kunnen wonen vanwege psychiatrische of sociaal-maatschappelijke problemen. Sinds 2022 zijn er ook Oekraïense vluchtelingen komen wonen. In de openbare woonkamer organiseren bewoners activiteiten en ondersteunen zij elkaar.

8. Sportkantines door het hele land

De Derde Helft is een initiatief van het Nationaal Ouderenfonds en wordt inmiddels georganiseerd door 40 sportverenigingen door het hele land. In hun kantine bieden ze ouderen ruimte voor allerlei activiteiten. Denk aan tafeltennissen, sjoelen, sporten of kaarten. Ook is er ruimte om met elkaar te praten. Zo komen ouderen in beweging in hun wijk en bouwen ze aan een sociaal netwerk.

9. Vitaliteitscentrum in Ablasserdam

Stichting Welzijn Alblasserdam (SWA) heeft een vitaliteitscentrum opgericht om bij te dragen aan de fysieke, mentale en sociale gezondheid van alle inwoners. Het Vitaliteitscentrum is een centrale ontmoetingsplek waar bewoners laagdrempelig in gesprek kunnen over uiteenlopende gezondheidsthema’s. Het centrum biedt expertise, training, activiteiten en informatie over gezondheid, leefstijl, vitaliteit en bewegen. Ook kan het centrum fungeren als ‘laboratorium’ voor nieuwe initiatieven.

10. Opbrengsten van welzijn in kaart brengen met de Rendement Monitor Welzijn

BindkrachtVHL werkt sinds eind 2021 met Welzijn op Recept en Welzijn op Consult. Sindsdien is er een sterke verbinding ontstaan tussen zorg en welzijn. Dit levert de organisatie meer werk op, maar de financieringsstromen vanuit de zorgverzekeraar veranderen niet mee. Met de Rendement Monitor Welzijn brachten ze de opbrengst van welzijn in kaart, als onderbouwing voor meer budget. De Rendement Monitor Welzijn is kosteloos beschikbaar en kan ook nuttig zijn voor andere projecten. Hoe meer organisaties de monitor gebruiken, hoe meer data er beschikbaar komt. En dat draagt bij om het rendement van welzijn straks ook op landelijk niveau in kaart te kunnen brengen.

11. Een woonwijk met aandacht voor sociale verbinding in Veghel

In het hart van Veghel ligt een klooster met een enorm terrein eromheen. Hier verrijst straks de woonwijk LeefGoed. Het is een plek voor jong, oud, arm en rijk, met veel aandacht voor sociale verbinding. In de voormalige eetzaal van het klooster komt een ontmoetingsruimte voor de wijk. En samen met sociaal werkers organiseren bewoners er straks creatieve en sportieve activiteiten. Het idee van LeefGoed? Stimuleren dat mensen omzien naar elkaar. En met ondersteuning van welzijnsorganisaties ervoor zorgen dat ouderen vitaal oud worden in hun eigen buurt.

Over de publicatie ‘Beproefde formules, gedurfde experimenten’

De voorbeelden uit dit artikel komen uit de publicatie ‘Beproefde formules, gedurfde experimenten’. In de publicatie worden in totaal 18 voorbeelden gedeeld die inspelen op de benodigde beweging van ‘recht op zorg’ naar ‘recht op gezondheid’. Dit om een samenleving te creëren waarin preventie en kwaliteit van leven vooropstaan, zodat mensen langer vitaal blijven en de zorg toegankelijk en betaalbaar kan blijven. Daarnaast worden er praktische tips en handvatten gedeeld om tot goede gesprekken en duurzame samenwerking te komen.

Meer weten?

Deel deze pagina via:

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Wil jij in de toekomst als eerste op de hoogte blijven van praktijkvoorbeelden, nieuws, tools en bijeenkomsten over de verpleeghuiszorg? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief!

Schrijf je in