IJsbergmethode
Gepubliceerd op: 20-11-2024
Laatst bijgewerkt op: 04-11-2025
Om de slag naar toekomstbestendige zorg te maken, is het belangrijk om niet alleen zichtbare problemen aan te pakken, maar ook de onderliggende oorzaken te begrijpen. Hoe krijg je zicht op factoren die binnen jouw opgave een belangrijke rol moeten spelen en aandacht verdienen? Met de IJsbergmethode breng je dit in beeld.
In het kort
Type tool
Methode
Voor wie
Beleidsmedewerkers, Leidinggevenden
Cliëntgroep
Ouderen
Soort kennis
Praktijk
De IJsbergmethode is een manier om onderliggende oorzaken te begrijpen van zichtbare problemen. Het uitgangspunt van de methode is dat veel belangrijke dingen zich onder de oppervlakte bevinden. Net zoals bij een ijsberg.
Je merkt dat oplossingen voor een hardnekkig probleem vaak blijven steken in symptoombestrijding. Of je hebt het gevoel dat er diepere, onzichtbare krachten spelen die verandering in de weg staan, maar je kunt er de vinger niet op leggen. De IJsbergmethode helpt je om voorbij de dagelijkse hectiek te kijken en de échte oorzaken van een vraagstuk bloot te leggen. Ideaal voor de start van een strategietraject, bij vastgelopen projecten, of wanneer je als team een gedeeld en diepgaand begrip van een situatie wilt creëren.
Je tekent een ijsberg met een waterlijn en vier lagen eronder, of gebruik de downloads. Samen met je team breng je per laag in kaart wat er speelt rondom jullie vraagstuk, van boven naar beneden:
- Gebeurtenissen: wat zien en horen we? Denk aan ‘krantenkoppen’ en dagelijkse praktijk.
- Patronen en oorzaken: welke trends en systemen veroorzaken dit al langer?
- Overtuigingen: welke overtuigingen en waarden houden dit systeem in stand?
- Metaforen: Welke diepere verhalen en beelden geven hier betekenis aan?
Door post-its te plakken en te bespreken ontstaat er een rijk, gelaagd beeld. Het gesprek richt zich op de verbanden tussen de lagen: hoe beïnvloedt een diepgewortelde overtuiging de zichtbare gebeurtenissen aan de oppervlakte?
- tijd: 60-90 minuten, afhankelijk van de diepgang van het gesprek
- mensen: een diverse groep deelnemers die allemaal iets te maken hebben met het vraagstuk
- downloads: ‘IJsbergmethode’ en ‘IJsbergmethode stap voor stap’
- materiaal: een groot vel of whiteboard en post-its
- facilitator: iemand die het proces bewaakt en doorvraagt naar de diepere lagen
- moed en nieuwsgierigheid: de bereidheid om voorbij de bekende antwoorden te kijken en ongemakkelijke waarheden onder ogen te zien
De IJsbergmethode hoort bij het ToekomstKompas.
ToekomstKompas
De eigenlijke naam van de werkvorm IJsbergmethode is causal layered analysis, in het Nederlands heet het causaal gelaagde analyse. Deze methode is gebaseerd op het werk van futurist Sohail Inayatullah.
Soort kennis
Praktijk
