Virtual reality (VR) voor medewerkers en mantelzorgers

Laatst bijgewerkt op: 20-08-2025

Virtual reality (VR) kan op verschillende manieren bijdragen aan betere zorg. Een manier is dat het zorgmedewerkers helpt zich in te leven in de belevingswereld van de cliënt: hoe voelt iemand zich in een bepaalde (zorg)situatie? Door dit te begrijpen, verbetert de communicatie en daarmee ook de zorg. VR biedt daarnaast de mogelijkheid om lastige situaties te oefenen, denk bijvoorbeeld aan een slechtnieuwsgesprek, zodat je beter voorbereid bent op de praktijk.

Sector:

Ouderenzorg, Gehandicaptenzorg

Voor wie:

Zorgverlener

Fase:

In gebruik

Inhoudsopgave

Wat is VR?

Virtual reality (VR) is een verzamelnaam voor verschillende technologieën die de gebruiker een virtuele wereld laten beleven. De meest gebruikte technologie hiervoor is de VR-bril, waarmee je via je bril een 360-graden (interactieve) beleving hebt. Op een VR toepassing moeten modules/content afgespeeld worden. Er zijn verschillende ontwikkelaars die deze content maken. Zo zijn er ook specifiek VR modules ontwikkeld voor zorgmedewerkers en mantelzorgers.

Afhankelijk van de technologie voel je je meer of minder aanwezig in die virtuele wereld. Er zijn vier niveaus van beleving:

Smartphone, tablet, of desktop: met je muis of vinger kun je het beeld op het scherm ronddraaien. Denk bijvoorbeeld aan Google Maps.
Kartonnen VR-bril: door je smartphone in een kartonnen bril te plaatsen kun je 360 graden om je heen kijken in een virtuele wereld.
VR headset: een headset met bril, twee ingebouwde schermen en speakers. Ook hier kun je om je heen kijken in een virtuele wereld.
Uitgebreide VR-installatie: naast de VR headset heb je nu ook 2 controllers, waarmee je voorwerpen virtueel kunt oppakken, en sensoren die jouw bewegingen laten zien in de virtuele wereld. Bijvoorbeeld als je springt of bukt.

Hoe helpt het bij het zorgproces?

Virtual reality kan zorgmedewerkers en mantelzorgers op verschillende vlakken ondersteunen in het zorgproces:

Opleiding en training: zorgmedewerkers en mantelzorgers kunnen via VR realistische zorgsituaties oefenen, zoals het herkennen van ziektebeelden, het uitvoeren van handelingen of het voeren van lastige gesprekken. Zo vergroten zij hun kennis en zelfvertrouwen, zonder risico voor de cliënt of naaste.
Empathie en bewustwording: VR laat zorgmedewerkers en mantelzorgers ervaren hoe het is om in de schoenen van de cliënt te staan, bijvoorbeeld bij dementie of Parkinson. Dit vergroot het begrip voor gedrag en behoeften, wat leidt tot betere afstemming en persoonsgerichte zorg.
Rust en herstel: voor zowel zorgmedewerkers als mantelzorgers biedt VR ontspanning en herstel, via bijvoorbeeld rustgevende omgevingen, ademhalingsoefeningen of mindfulness. Dit helpt bij het omgaan met werkdruk.

Doelgroep

Virtual reality (VR) belevingen worden ontwikkeld voor verschillende doelgroepen. Op deze pagina over VR voor medewerkers en mantelzorgers, worden deze hier toegelicht.

Zorgmedewerker

Voor zorgmedewerkers is VR vooral een leermiddel. Het helpt hen vaardigheden aan te leren en lastige situaties te oefenen in een realistische, maar veilige omgeving. Daarnaast draagt het bij aan het ontwikkelen van empathie voor cliënten. Daarnaast kan VR worden ingezet ter ontspanning, bijvoorbeeld voor zorgmedewerkers of mantelzorgers die behoefte hebben aan een rustmoment in een intensieve werkomgeving.

Mantelzorgers

Voor mantelzorgers biedt VR inzicht in de aandoening van hun naaste, wat hen helpt om beter te begrijpen wat iemand doormaakt. Tegelijkertijd zijn er ontspanningstoepassingen die hen ondersteunen in het omgaan met de emotionele belasting van het zorgen.

Waardebepaling

Deze waardebepaling is hypothetisch. Waardebepalend onderzoek heeft nog niet plaatsgevonden in de praktijk. Deze hypothetische effecten zijn gebaseerd op de internationale wetenschappelijke literatuur en de verwachte effecten in de Nederlandse zorgcontext.

Zachte kosten	Zachte baten
Mogelijke negatieve (emotionele) reactie op VR- beleving Mate van draagcomfort VR-bril Misselijkheid door VR	Zorgmedewerkers en mantelzorgers Meer kennis over ziektebeelden Praktische inzichten voor zorgverlening Meer empathie en inlevingsvermogen
Harde kosten	Harde baten
Aanschaf of lease van VR-brillen Aanschaf of lease van de VR- belevingen Training door leveranciers of collega's Voor- en nagesprek rondom de VR-beleving Inbedding in zorgproces en/of scholingsprogramma	Onbekend

Wet- en regelgeving

Deze technologie is voor medewerkers, niet voor cliënten. De Wzd is daarmee dus niet van toepassing. Lees meer over digitale zorg en de Wet zorg en dwang.

Financiering

De toepassing van VR(-bril) door zorgmedewerkers is weliswaar digitale technologie, maar is geen zorg op afstand en/of toezicht op afstand, zoals beschreven in de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz).

De VR bril, ingezet voor zorgmedewerkers, valt bij gebruik door zorgmedewerkers - die werken in de Wlz - onder de categorie hulpmiddelen voor verzorging en wonen, roerende voorziening.
Zie verder: Handreiking 'Hulpmiddelen voor cliënten met een Wlz-indicatie' | Rapport | Zorginstituut Nederland

Wmo: niet van toepassing, behalve mogelijk bij Wlz-VPT, MPT of PGB.
Zvw: niet van toepassing, behalve mogelijk bij Wlz-VPT, MPT of PGB.
Wlz: Een hulpmiddel voor verzorging en wonen, roerende voorziening, kan worden gefinancierd uit het dagtarief bij een Wlz-indicatie waarbij de cliënt intramuraal verblijft. Dit ongeacht of dit met of zonder behandeling is. Bij een Wlz-indicatie met een invulling VPT, MPT of PGB kan dit niet gefinancierd worden uit het beschikbare dagtarief. Er zou dan een beroep moeten worden gedaan op de zorgverzekering van de cliënt of de gemeente voor een dergelijk hulpmiddel voor verzorgen en wonen, roerende voorziening.

Implementatie

Bepaal aan de hand van je eigen doelstelling of de inhoud van de VR-ervaringen een goede match is voor de zorgmedewerkers en wat je hen wilt meegeven.

Biedt de VR-beleving niet aan als een gadget, maar maak het een onderdeel van het trainingsproces.
Gebruik het train-de-trainer concept. Dit is een veelgebruikte methode om de VR-ervaringen in te zetten binnen de organisatie.
Train trainers niet alleen op de virtuele beleving, maar ook op het voeren van het nagesprek en het begeleiden en eventueel doorverwĳzen van deelnemers.
Maak gebruik van een multidisciplinair projectteam van organisaties en personen betrokken bĳ het opzetten, uitvoeren en inbedden van de VR-beleving.
Bepaal hoe het beheer - van de updates - in de organisatie geregeld kan worden. In sommige gevallen kan dit niet centraal, omdat het een consumentenproduct is en er nog geen zakelijk model op de markt is.
Gebruik meerdere aanspreekpunten bij een ICT-afdeling. Eén aanspreekpunt is kwetsbaar.
Wees voorzichtig met het beleggen van het beheer bij afdelingen die daar niet voor uitgerust zijn. Het is belangrijk goede afspraken te maken over het opladen van de VR-brillen en het actueel houden van de software.
Een QR-code en daaraan gekoppelde vragenlijst direct na de deelname aan de VR beleving geeft direct terugkoppeling over de ervaring.
Voor medewerkers: Denk regelmatig terug aan je VR-ervaring: wat kun je in gesprekken die je hebt inzetten?
Gebruik leerlijnen, leersystemen of bestaande dementietraining om van testfase naar duurzame inbedding in de organisatie te komen Op gemeentelijk niveau is borging in samenhang met andere projecten en activiteiten van belang.