Veldcoaches als motor voor kennisdeling in de verpleeghuiszorg

Angela Woestenburg verzorgt de druk bezochte online bijeenkomsten ‘Welzijn Voorop’: ‘Ik heb de wijsheid niet in pacht. Het gaat vooral om de uitwisseling van ervaringen, om de interactie. Elkaar ondersteunen, dat is waarvoor we deze themabijeenkomsten organiseren. Stel, je loopt ergens tegenaan bij het invoeren van het zorgleefplan. Tijdens onze bijeenkomst hoor je hoe een andere organisatie het heeft opgelost. Het proberen waard!’

Van elkaar leren

Angela organiseert ‘Welzijn Voorop’ samen met Vilanser Marieke Stork, die veel ervaring heeft met het opzetten en ondersteunen van lerende netwerken. ‘Ook een flink deel van onze ruim tachtig deelnemers heeft daarvoor belangstelling. Dus nu zijn we bezig met het opzetten van een netwerk. Dat samenwerken, het van elkaar leren: het geeft je het gevoel dat je er niet alleen voor staat. En het komt de kwaliteit van zorg en welzijn ten goede.’

Veldcoach brengt én haalt kennis

Vanuit haar vak en als veldcoach is Angela steeds bezig met benadrukken dat welzijn minstens zo belangrijk is als zorg. ‘Aan het einde van de dag zegt een bewoner nooit: “ze hebben zo lekker mijn bloeddruk gemeten”, maar wel: “ik heb zo gezellig een kopje koffie gedronken”.’ Ze is ervan overtuigd dat we meer richting welzijnsgerichte zorg gaan. En dat corona hierop een positieve invloed heeft gehad: ‘Toen we geen vrijwilligers konden toelaten, was het aan de zorgmedewerkers en de ondersteunende diensten om de bewoners extra aandacht te geven. Ik hoor hiervan ook mooie voorbeelden tijdens de bijeenkomsten.’

Angela vertelt dat ViVa! Zorggroep een open, lerende organisatie is, die op alle locaties de Scan Verpleeghuiszorg heeft gedaan. Er lopen verschillende ondersteuningstrajecten. Er is veel belangstelling voor wat zijzelf als veldcoach mee terug brengt vanuit de bijeenkomsten. ‘Ik sta meer in de spotlights nu. Gelukkig maar, want het is niet de bedoeling om wat ik leer binnen te houden.’ Van Waardigheid en trots krijgt ze ook ondersteuning: er is een veldcoachoverleg en er worden workshops georganiseerd. ‘Heel verrijkend.’

Scanner houdt spiegel voor

Veldcoach Robert Loose werkt als scanner. ‘Met onze hulp krijgen verpleeghuizen de mogelijkheid te kijken waar ze staan ten opzichte van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Wat gaat er goed, wat kan of moet beter? We houden hen een spiegel voor, op tactische wijze.’ Een scan begint met het invullen van vragenlijsten door verschillende mensen die een band hebben met de organisatie. Medewerkers, maar ook bewoners en familieleden. Iedereen ervaart vanuit zijn eigen rol de kwaliteit van zorg anders. De scanners, die in duo’s werken, bereiden vervolgens een kwaliteitsgesprek voor.

Robert: ‘Zo’n gesprek is een hele gebeurtenis. Je zit met zoveel verschillende mensen aan tafel! Er komt in korte tijd veel bij elkaar: mensen, achtergronden, emoties, belangen. Mantelzorgers en familieleden zijn aanwezig, dat vind ik mooi. Eigenlijk gek dat we dat niet standaard twee keer per jaar doen. Hoe kun je je werk goed doen als je niet goed weet hoe de klant het ervaart?’ Hij benadrukt dat het beslist geen ‘afrekengesprek’ mag worden. ‘Het gaat niet om een oordeel, maar om een inventarisatie. Iedereen moet met een goed gevoel naar huis kunnen.’

Jezelf in de leerstand zetten

Niet alles dat in de vragenlijsten aan bod komt, wordt besproken. ‘Je moet dat zorgvuldig wegen, anders krijgen mensen te veel informatie.’ Geregeld worden tijdens het gesprek zaken die uit de vragenlijsten als negatief naar boven kwamen direct aan tafel opgelost: ‘Het komt voor dat het management een bepaalde verandering al heeft opgestart, maar dat de medewerkers het nog niet merken. Zoiets hoeft dan niet in ons verslag, men is eruit.’

In algemene zin ziet Robert dat het lerend vermogen van organisaties achterblijft bij de uitvoering. ‘Medewerkers zijn de hele dag bezig met het vervullen van behoeften. Ik zie dat methodisch werken maar moeizaam van de grond komt, op alle lagen.’ Hij oppert dat organisaties meer bij elkaar in de keuken gaan kijken, de samenwerking opzoeken met lokale partners. ‘Het is een noodzaak om elkaars kennis te benutten.’

Hij vindt dat organisaties de Scan Verpleeghuiszorg niet alleen als startpunt van een eventueel ondersteuningstraject moeten zien. Zij kunnen de scan gebruiken om hun lerend vermogen ‘aan’ te zetten. ‘Je zet jezelf in de leerstand. Als organisatie, als team, als manager, als professional. Iedereen moet zich afvragen: hoe lerend ben ikzelf? Anders is het een wassen neus.’

Op zoek naar innerlijke drijfveren

Mylène is een al even gedreven veldcoach. Samen met een Vilans-collega ondersteunde zij een zorgorganisatie met een light ondersteuningstraject, dit op basis van de scanuitkomsten. ‘Wij hebben zes online sessies van anderhalf uur geleid. Onze rol was vooral vragen stellen. Wat heeft deze organisatie nodig, wat kunnen zij zelf, waarbij is ondersteuning gewenst? Waar precies zit de angel van het probleem? We hadden te maken met drie tot zes mensen, van één afdeling. Je gaat zo’n traject helemaal blanco in. Onderweg leer je elkaar steeds beter kennen en als coach groei je met de mensen mee. Die verbinding met de ander maakt mij gelukkig. Ik heb coachen en “samen oplopen” tot een belangrijk doel in mijn leven en werk gemaakt.’

Ze schetst hoe binnen een team vaak alleen het ‘zichtbare gedrag’ telt en niet iemands innerlijke drijfveren. ‘Als je collega wat langer bij een bewoner blijft, is dat niet per se omdat hij “zich drukt”. Het kan goed zijn dat hij wacht tot de cliënt wat rustiger wordt. Als je naar jezelf en elkaar toe zulke motivaties uitspreekt, kun je er rekening mee houden en er gebruik van maken. Iedereen is uniek. Hij is op zijn sterkst als hij vanuit die uniciteit mag werken. Misschien is “zo doen wij dat hier nu eenmaal, je past je maar aan” simpeler voor een werkgever, maar mensen passen niet in een standaard vorm.’

Elkaars talenten benutten

‘Weer terug op mijn werkplek kijk ook ikzelf met een frisse blik naar mijn eigen innerlijke drijfveren. Die zijn zo’n belangrijke waarde voor me, het is goed als ik ook mezelf af en toe een spiegel voor houd. Die bewustwording die ik binnen organisaties op gang breng, is dan ook bij mezelf weer geactiveerd. Het werk als veldcoach werkt twee kanten uit.’

Mylène sluit af: ‘Dat van elkaar leren via veldcoaches is mooi. Zonder iemand van buiten in te huren, de in onze organisaties aanwezige talenten benutten. Kennis delen, samenwerken… Daar moeten we een goed gebruik van maken.’

Door: Linda van Ingen

Meer weten

• Lees meer praktijkverhalen over de veldcoaches:
  • Veldcoaches Waardigheid en trots op locatie aan de slag bij verpleeghuislocaties
  • Veldcoach helpt bestuurder verpleeghuis reflecteren op eigen rol
  • Welzijn in coronatijd: ‘voor welzijn heb je iedereen nodig’