Muziek-methodiek zorgt voor soepele zorg en gelukkige bewoners

Gezina vervolgt: ‘Dan zet ik dat muziekje op, ga even naar een ander en kom terug. De bewoner wordt dan rustig wakker met een liedje van vroeger. Het opstaan en de zorghandelingen verlopen daardoor soepeler.’ Iedere bewoner van deze huiskamer heeft sinds februari een muziekdrager gevuld met persoonlijke muziek, de ‘Joy’. Deze kan worden ingezet tijdens vijf momenten verdeeld over de dag: opstaan, bewegen, douchen, ontspanning, slapengaan.

Gezina: ‘Het is niet alleen zo dat de zorg prettiger verloopt door de juiste muziek op het juiste moment. Je leert mensen ook beter kennen. Je ziet hoe iemand reageert op een bepaald liedje. Stralende ogen, meedeinen of verdriet – het zegt iets over de bewoner. Zulke emoties geven ons als verzorgende extra inzicht in iemands gemoedstoestand.’

Persoonsgerichte muziek-methodiek

Een van de drijvende krachten achter de pilot is vrijwilliger Lionne Hendriksen. Lionne: ‘Ik heb altijd in de zorg gewerkt en heb daarbij muziek altijd wel op een bepaalde manier ingezet. De methodiek achter de Joy is heel persoonsgericht en uitstekend inzetbaar op verschillende (zorg)momenten.’

Gezina geeft voorbeelden: ‘De muziek die onder de knop “bewegen” staat, kun je goed gebruiken bij het opstaan uit een stoel of bij het verplaatsen tussen bijvoorbeeld het bed en de stoel. De muziek zorgt ervoor dat mensen zulke dagelijkse handelingen wat gemakkelijker uitvoeren en beleven. Als je iemand verzorgt, kies je voor de knop “douchen”. Die muziek draagt bij aan een fijne, soepelere samenwerking tussen bewoner en medewerker. Voor het slapengaan zetten we rustgevende muziek op, die past bij de bewoner.’

Lionne vertelt dat de familie een lijst met vragen beantwoordt voordat de ‘Joy’ wordt gevuld. ‘Daarin staan vragen naar muzikale voorkeuren van de bewoner. Of hij van cabaret, opera of disco hield, dialectliedjes mooi vond of graag kerkmuziek luisterde. Misschien bespeelde hij een instrument of danste hij veel? De familie werkte daar enthousiast aan mee. Zelfs een naaste van iemand van een andere huiskamer vroeg om de lijst, waardoor wij nu ook de muzieksmaak van deze bewoner een stuk beter kennen!’

Muziek en dementie

Lionne benadrukt dat het hele team enthousiast meedoet en er binnen Subenhara inmiddels zeker 25 medewerkers zijn getraind in de methodiek. ‘Niet alleen zorgmedewerkers: ook woonassistenten en andere zorgondersteuners, die meer gericht zijn op welzijn.’ Over de MuziekGeluktraining: ‘Ignar Rip legde overtuigend uit hoe muziek door de mist van de dementie heen kon breken. Dat wilde ik wel eens zien. Zo kwam ik op het idee van die pilot. En ik zag dat de theorie klopte.’

De zogenoemde 15/25-regel vond ze een eye-opener in de training. ‘Die regel houdt in dat je de muziek die je tussen je vijftiende en vijfentwintigste levensjaar gehoord hebt, het langst onthoudt. Die zit zó diep verankerd in je brein, dat zelfs dementie er geen vat op krijgt.’ We moesten op de training zelf ook muziek uit onze jeugd opzoeken. Dat doet je wat, zo’n oefening. Ik zag mezelf weer helemaal zitten, op die brommer!’

Duidelijke effecten methodiek

Of de methodiek al aantoonbare resultaten laat zien? Een Hbo-student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening beschreef het gedrag van bewoners tevoren in een nulmeting. Inmiddels heeft ze de digitale tussenmeting uitgezet. Lionne: ‘Een bewoner die bij aanvang regelmatig verbaal agressief was, vertoonde dit gedrag rond de tussenmeting minder.’

Ook Gezina ziet al duidelijk effect: ‘Ik merk dat bewoners bij het slapen gaan rustiger zijn en daardoor beter slapen. Een ander voorbeeld: een meneer die zich moeilijk kan uiten, kan zijn vrouw vanwege de coronamaatregelen momenteel niet of nauwelijks zien. Het is zo’n leuk warm stel, ze komt normaal elke dag. Ik speelde eens toevallig een liefdesliedje af waarin een vrouwennaam voorkomt. Toen zong ik in plaats daarvan de naam van zijn vrouw. Zijn ogen straalden!’

Lionne vertelt dat verzorgenden zulke ervaringen ook in het ECD schrijven, zodat de familie – vooral in coronatijd – op de hoogte blijft. ‘Dan staat er bijvoorbeeld: “samen dansend naar badkamer gegaan”. Prachtig toch?’

Door: Linda van Ingen

Turkse en Indische afspeellijsten

Wanneer je door dementie, taal of cultuur moeilijk of geen contact kunt maken, maak dan gebruik van muziek. Muziek breekt door de muren van dementie, taal en culturen heen. Ignar Rip heeft voor Turkse en Indische bewoners deze muzieklijsten laten samenstellen:

Turkse muziek:

• Turkse Soefi muziek
  Voor mensen met een religieuze en mystiek inval.
• Turkse levens liederen
  Liederen samen worden gezongen thuis of in cafés
• Traditionele Turkse liedjes 
  Neutraal en geschikt voor de meeste Turkse ouderen.
• Turkse Hits uit ’50 & “60
  Dit is wat er in die tijd op de radio gespeeld werd.
• Turkse volksliedjes op Saz of Baglama
  Liedjes gespeeld op de saz een populair Turks muziekinstrument.
• Turkse muziek uit het Zwarte zeegebied
  De naam zegt het al, muziek uit het Zwarte zeegebied.

Indische muziek:

• Heimwee naar Indië
• Oude Indische liedjes
• Diverse Indische liedjes
• Indo Rock
• Javaanse Gamelan
• Krontjong liedjes
• Pasar Malam

Heb jij tips voor afspeellijsten vanuit andere culturen? Laat het ons weten via: redactie@waardigheidentrots.nl

Meer weten

• Lees meer over de MuziekGeluk-methodiek
• Lees over hoe je een playlist voor bewoners samen stelt in tijden van corona
• Bekijk het filmpje van Erik Scherder over wat muziek met je brein doet
• Lees onze praktijkvoorbeelden over muziek:
  • Muziek als dagelijks ‘instrument’ in verpleeghuiszorg bij Zinzia Zorggroep
  • Genieten van échte klassieke muziek met appeltaart
  • Bewoners genieten met music & memory