Michiel Geschiere (VWS): ‘Pak de ruimte in het zorgstelsel om transformatie vorm te geven’
Goed werkgeverschap, ondersteuning van zorgtechnologie en samenwerking in de regio. Deze drie dingen vormen de sleutel voor de toekomst van de ouderenzorg. Niets doen is geen optie, dan loopt de langdurige zorg op een gegeven moment vast, stelt Michiel Geschiere, sinds oktober 2022 directeur Langdurige Zorg bij het ministerie van VWS.
‘Mijn oproep is: ga alsjeblieft niet wachten op een stelselaanpassing vanuit VWS. Verken waar ruimte zit in het huidige stelsel om de transformatie vorm te geven. Zoek daarin de grenzen op. Leer van ervaringen van anderen en betrek je medewerkers daarin. Veranderen doe je samen. Het begint in de samenleving en op de werkvloer en meestal niet bij wetgeving. En dat is maar goed ook.’
Geschiere vervolgt: ‘Er is personeelstekort en de kosten stijgen. Daardoor staat de toegang tot de zorg onder druk. Mensen voelen zich niet altijd goed geholpen. Ik wil samen met het zorgveld stappen zetten om dat aan te pakken. Niet door het zorgstelsel centraal te stellen, maar de relaties tussen mensen.’ Een opmerkelijke uitspraak voor Geschiere. In eerdere functies bij VWS was hij juist met stelselvraagstukken bezig geweest. ‘Ambtenaren worden vaak gezien als de hoeders van het stelsel’, reageert hij.
‘Ik wil dat het stelsel dienend is aan de gewenste ontwikkeling in de samenleving. Ik wil een ambtenaar zijn die kijkt naar ruimte binnen het stelsel om dingen mogelijk te maken. Daar waar nodig zoek ik grenzen op. Het stelsel is niet heilig. Als we de grenzen ervan moeten verleggen, zijn wij aan zet om dat te doen. Niet alleen VWS, maar ook de Nederlandse Zorgautoriteit en Zorginstituut Nederland. Ik verwacht dat het nodig zal zijn. Maar ik zie ook dat nog niet alle mogelijkheden binnen dit stelsel worden gebruikt. Dat vraagt leiderschap van ons en van alle partners.’
Transformatie gaat niet alleen over ouderenzorg maar over de samenleving
In de langdurige zorg komen heel veel dingen samen, stelt Geschiere. Dat maakt het boeiend. ‘Uiteindelijk gaat het om mensen die samen hun leven willen leiden’, zegt hij, ‘net als wij zelf. Soms is een zetje voldoende om dat voor elkaar te krijgen, en soms is zorg nodig. Daarin zie ik een interessante puzzel met drie vragen. Wat willen en kunnen mensen zelf of met elkaar? Hoe zorgen we dat de ondersteuning en zorg daarop aansluit? Hoe organiseren we hiervoor de randvoorwaarden? Vragen waarop we heel urgent een antwoord moeten vinden. Daarvoor moeten we beter luisteren naar wat mensen willen en nodig hebben.’
Iedereen heeft wel een idee welke kant het in de ouderenzorg op moet, stelt Geschiere. De richting van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) wordt gedeeld. ‘Alleen bijt iedereen zich stuk op de vraag “hoe kom je van A naar B?”. De transformatie die nodig is, gaat niet alleen over de zorg. Die gaat voor een heel groot deel juist over de samenleving. Wat kunnen we met en voor elkaar in gemeenschappen doen, zodat bijvoorbeeld mensen met dementie daar prettig kunnen blijven wonen? VWS wil daarom het publieke debat aanjagen.’
‘Het gaat erom dat ouderen zich bewust zijn van de verandering die nodig is. Maar ook dat ze hier mede-eigenaar van worden.’
Aandacht voor kwaliteit ingehaald door toegankelijkheidsvraagstuk
Met een klein team binnen VWS was Geschiere kwartiermaker voor het WOZO Programma. ‘WOZO geeft het startschot voor het beantwoorden van die vraag’, zegt hij. ‘Waardigheid en trots voor de toekomst is hier een onderdeel van. Het helpt zorgaanbieders de beweging te maken en sluit er naadloos op aan.’
Voor de toekomst van de ouderenzorg is lang ingezet op kwaliteitsverbetering. Het ministerie van VWS leverde daaraan met het programma Waardigheid en trots op locatie een actieve bijdrage. ‘Die aandacht voor kwaliteit is nu ingehaald door het toegankelijkheidsvraagstuk’, zegt Geschiere.
‘Daarom staan in Waardigheid en trots voor de toekomst andere thema’s op de voorgrond. Bijvoorbeeld goed werkgeverschap, samenwerking en innovatie. Allemaal nodig, om met minder mensen de toenemende zorgvraag aan te kunnen. Dit programma sluit aan bij de uitdagingen waarmee zorgaanbieders en professionals dagelijks geconfronteerd worden vanwege onvoldoende collega’s. Dat zien we ook bij de aanmeldingen.’
Waardigheid en trots voor de toekomst
Samen voorbereid zijn op de toekomst. Daar helpt ‘Waardigheid en trots voor de toekomst’ bij. Samen brengen we in kaart wat nodig is en zetten we stappen om de ondersteuning en zorg toekomstbestendig te maken bij locaties, organisaties en de keten. We richten ons daarbij op het sneller en makkelijker benutten van kennis en op het versterken van het leer- en verandervermogen van de sector, zodat er ook in de toekomst flexibel kan worden ingespeeld op ontwikkelingen.
Urgentiebesef voor toekomstbestendig maken ouderenzorg is er
Aanbieders in de ouderenzorg meekrijgen in het besef dat het anders moet, is volgens Geschiere niet het probleem. ‘Zij ondervinden de urgentie dagelijks aan den lijve’, zegt hij.
‘Zij beseffen dus heel goed dat het voor de toekomst van de ouderenzorg anders moet. Zij moeten dagelijks schipperen om de roosters gevuld te krijgen. Door personeelstekort, hoog ziekteverzuim en de dreiging van mensen die de zorg verlaten. We hoeven ze dus niet te overtuigen dat het anders moet, maar deze verandering is wel spannend. Daarbij kunnen we helpen, met Waardigheid en trots voor de toekomst. Maar ook met investeren in de kennisinfrastructuur van de ouderenzorg en voorbeelden te delen. Die bundelen en verspreiden we om aanbieders te inspireren bij de noodzakelijke verandering.’
’Ook innovatie kan een belangrijke rol spelen om het personeel te ondersteunen om de zorg te blijven leveren. We moeten daarbij ook zorgen dat innovaties worden opgeschaald. Ze mogen niet vrijblijvend zijn. Als iets bewezen leidt tot goede zorg met minder personele inzet, kunnen we zo’n mogelijkheid niet laten liggen. Hetzelfde geldt wat mij betreft voor goede ervaringen om de administratielast terug te dringen. We kunnen veel meer van elkaar leren’.
Vasthouden aan mooie initiatieven waar transformatie ouderenzorg zichtbaar wordt
‘Maar we mogen ons ook vasthouden aan de vele mooie initiatieven waar de transformatie al gaande is’, zegt Geschiere. ‘Hierbij zijn we als VWS vaak helemaal niet betrokken. Deze voorbeelden wijzen ons en anderen de weg. De kunst is dat we die opsporen. We willen weten waarom ze werken en wat ze daarvoor moesten overwinnen. Dat willen we dan gemakkelijker maken en de kennis erover willen we delen.’
‘Voor toekomstige ouderen laten deze initiatieven ook zien dat anders niet slechter hoeft te zijn.’
Waardigheid en trots voor de toekomst
Waardigheid en trots voor de toekomst loopt van 2023 tot 2027. In 2025 – of eerder – zijn Tweede Kamerverkiezingen. Het politiek landschap kan dan behoorlijk veranderen. Kunnen die verkiezingen invloed hebben op het programma? Geschiere is daar niet zo bang voor. ‘Zoals ik al stelde, sluit het programma naadloos aan op het programma WOZO’, zegt hij.
‘Dat is niet vastgepind op een kabinetsperiode. Het beschrijft een langjarige lijn met veel steun uit het veld. Bovendien gaat ook een volgend kabinet niet ineens 40.000 nieuwe medewerkers voor de zorg vinden. De noodzaak voor verandering blijft dus. Het veld geeft heel duidelijk aan wat nodig is. De politiek kan het zich niet veroorloven dat te negeren.’
Meer weten
- Lees ook het interview met: Jan Megens – programmadirecteur WOZO bij VWS – Nieuw perspectief op de ouderenzorg
Deel deze pagina via:
