Anneke Augustinus (Zorg en Zekerheid): ‘Het verpleeghuis – gasthuis of gezinsvervangend tehuis?’

Anneke Augustinus is Afdelingsmanager Care bij zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid, waarbij ze verantwoordelijk is voor zorginkoop – onder andere verpleeghuiszorg. Ze blogt over verschillende wooninitiatieven en ‘het gevoel van thuis’ door de betrokkenheid van familie en mantelzorgers.

‘Recent ging ik op bezoek in het nieuwe ziekenhuis in mijn woonplaats. Alhoewel, ziekenhuis vindt men niet de goede benaming. Het is een gasthuis dat service hoog in het vaandel heeft. Niets dan lof hiervoor. Zo kan het bezoek tegen betaling mee-eten met de patiënt en kan de patiënt in plaats van op de kamer samen met bezoek in het restaurant eten. En niet onbelangrijk: de hinderlijke ‘knip’ in het bezoekuur is afgeschaft. De patiënt en diens netwerk staan hiermee veel centraler en het ‘gezinsleven’ kan deels worden voorgezet.

Maar hoe zit het eigenlijk met verpleeghuiszorg? Van mijn kant kan ik natuurlijk wel mijn familie en mijn netwerk stimuleren om een actieve bijdrage te leveren, maar wordt die ruimte in het verpleeghuis geboden? En belangrijker: hoe pakt dit uit in de praktijk? Een kleine rondgang.

Vernieuwing!?

De eerste indruk is positief. Ik heb nog nooit zoveel over vernieuwende initiatieven gelezen. Wonen met sterrenservice, kleinschalige zorgvilla’s, de zorgbutler, het nieuwe hofje, het nieuwe groepswonen, ondersteunende studenten als medebewoner. Ja, de veranderingen in de zorg stimuleren de vernieuwing. Dat zou je denken. Maar als je beter kijkt, dan valt dat toch tegen. De meeste initiatieven richten zich op ouderen met een lichte zorgbehoefte, zeg maar het nieuwe verzorgingshuis. En ze lijken allemaal voort te borduren op de levensloopbestendige woon-/zorgcomplexen waar Humanitas in Rotterdam jaren geleden mee is gestart. Niks nieuws onder de zon.

Maar dit is niet helemaal waar. De recente hausse aan literatuur over veroudering en met name hoe we die kunnen vertragen heeft wel degelijk effect. Veel initiatieven stimuleren meer bewegen, goede voeding, het fitte brein, eigen regie en meer van dat soort recente inzichten. Ik kan me goed voorstellen dat ik, als ik het geluk heb gezond oud te worden, in de toekomst zelf een bewoner ben van één van deze initiatieven.

Maar waar zijn de mantelzorgers en het netwerk in deze initiatieven? Nergens lees ik wat hun rol is en welke bijdrage zij kunnen leveren aan liefdevolle zorg. En als ik zwaar zorgbehoevend wordt, dan kan ik het ook wel vergeten. Dan is er voor mij geen plek in deze nieuwe initiatieven. Ik zoek verder… naar dat verpleeghuis met ruimte voor een centrale rol voor mantelzorgers, gezin en netwerk.

Kleinschaligheid, het nieuwe ‘gezin’

En dat valt tegen. De traditionele verpleeghuiszorg maakt steeds meer plaats voor kleinschalige wooninitiatieven. Met mooie wervende teksten wordt mij dan uitgelegd dat mijn thuissituatie zo veel mogelijk wordt voortgezet. Zo gaan we gezamenlijk koken, boodschappen en het huishouden doen. Is dit het voortzetten van een thuissituatie? In ieder geval niet de mijne. Ik weet niet hoe het met u zit, maar mijn thuissituatie wordt toch het meeste bepaald door mijn eigen gezinsleden en mijn contact en omgang daarmee. En hier moet ik dan allerlei huishoudelijke taken (die ik tot op heden nooit gezamenlijk heb gedaan) en andere activiteiten met voor mij nieuwe huisgenoten gaan doen. Eigenlijk vorm ik dadelijk dus een nieuw gezin, heb ik een nieuwe familie met wie ik samen kook, boodschappen en het huishouden doe.

De huidige kleinschalige wooninitiatieven noem ik geen voortzetting van de thuissituatie maar het creëren van een nieuwe thuissituatie. Een nieuwe vorm van samengesteld gezin. Opeens heb je daar stiefvaders en -moeders, broers en zussen. Met alle voor- en nadelen van dien. Samengestelde gezinnen kunnen zeer liefdevolle zorg bieden, maar in de praktijk zijn er net iets meer hordes te nemen. En versta me niet verkeerd, het is heel positief dat deze initiatieven er zijn en ze voldoen zeker aan een behoefte. Maar niet als je je eigen gezinssituatie zo veel mogelijk wilt voortzetten. Ik vervolg mijn zoektocht. Want initiatieven waar de oorspronkelijk gezinssituatie centraal kan blijven staan ben ik nog niet tegengekomen.

Gasthuis, maar te laat!

Na lang zoeken vind ik toch wat ik wil. Daar staat het: ‘De familie wordt gestimuleerd mee te helpen bij de verzorging, zoals die dat gewend is, mag zelf de maaltijd bereiden of mee-eten en ook (klein-) kinderen kunnen koken of blijven slapen.’ Niks over huisgenoten. Ja, bij dit initiatief wordt begrepen dat de familie zo lang mogelijk een centrale rol wil blijven spelen in het leven van de zorgbehoevende, en dat zij de eerst aangewezenen zijn voor de liefdevolle zorg. Daar wil ik later wel naar toe, dit sluit aan bij mijn wensen.

Maar hier komt de befaamde adder onder het gras…het is een palliatieve unit en dus alleen gericht op en bedoeld voor cliënten in de laatste levensfase. Dat snap ik niet. Waarom krijg ik als familie in die laatste fase weer wel de rol die mij in de eerdere fase is ontnomen (althans in alle ‘wervende’ teksten). Wie legt mij dat uit?

Gezocht…..

Dus een oproep aan u allen: gezocht – verpleeghuiszorg waarin het oorspronkelijke gezin een centrale rol kan blijven vervullen en wordt ondersteund om die zo veel mogelijk voort te zetten. Wie kent dergelijke initiatieven? Laat het mij weten via de Facebookpagina van Zorg en Zekerheid! E-mailen is ook mogelijk: communicatie@zorgenzekerheid.nl.

Meer weten

• Bekijk de eerdere blogposts van Anneke:
  • Verpleeghuiszorg: de schaamte voorbij
• Bezoek de website van zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid