Ramadan, Jom Kipoer en Keti Koti: hoe geef je aandacht aan verschillende culturen?

Denktank cultuursensitief werken

Bij Aafje, een van de grotere ouderenzorgorganisaties in Rotterdam en omgeving, verwacht je heel wat bewoners met een migratieachtergrond. Toch is de realiteit nog anders. Dat zette Nalan Karakus, participatiecoördinator bij Aafje en sinds een jaar ook aanjager cultuursensitief werken, aan het denken. ‘Op dit moment is het merendeel van de bewoners nog overwegend “wit”, eigenlijk best gek in een multiculturele stad als Rotterdam. In de toekomst verwachten we méér diversiteit in onze huizen, want in 2040 zijn er 40 procent meer ouderen met een migratieachtergrond met een zorgvraag.’ Daarom vormt ze samen met een aantal andere medewerkers de ‘Denktank cultuursensitief werken’, die sinds 2019 maandelijks bij elkaar komt.

In het DNA van de organisatie

Nalan en Döndü noemen de denktank nadrukkelijk geen project. Nalan: ‘Een project suggereert dat het op een gegeven moment klaar is. Aan cultuursensitief werken moet je blijven werken. Het moet in het DNA van de organisatie komen.’ Döndü weet uit eigen ervaring hoe moeilijk dat is. Ze stapte van ouderenzorgorganisatie Laurens over naar Aafje. ‘Bij Laurens was aandacht voor verschillende culturen al veel meer gemeengoed. Ik vond dat heel vanzelfsprekend. Totdat ik bij Aafje manager werd van een overwegend “wit” huis in een multiculturele wijk. Ik betrapte mezelf erop dat ik het thema onderbelicht liet. Gewoon, omdat de waan van de dag al mijn aandacht vroeg. Pas toen een oud-collega van Laurens mij vroeg of ik ook een iftar, de avondmaaltijd tijdens de ramadan, ging organiseren, ben ik het anders gaan doen. Vervolgens kwam ik Nalan tegen en hebben we de denktank opgericht.’

Regiegroep persoonsgerichte benadering

De denktankleden maakten een plan en presenteerden het aan de raad van bestuur. ‘Dat werd goed ontvangen’, vertelt Döndü. ‘De raad van bestuur was enthousiast. Ze zien het belang, we worden aangemoedigd.’ Vervolgens kreeg de denktank cultuursensitief werken een plek in de organisatie. ‘We zijn onderdeel van de regiegroep persoonsgerichte benadering. Een logische plek, want cultuursensitief en persoonsgericht horen bij elkaar. Of beter gezegd: iedereen die persoonsgericht werkt, zou automatisch aandacht voor cultuur moeten hebben.’ De regiegroep geeft de denktank bovendien een breed podium. Want in de regiegroep zijn alle takken van Aafje vertegenwoordigd: intramuraal, extramuraal, dagbesteding en hulp in de huishouding. ‘Zo bereiken we alle medewerkers van Aafje.’

Medewerkerspool voor warm welkom

In tegenstelling tot bewoners met een migratieachtergrond heeft Aafje wel veel medewerkers uit andere culturen. De denktank betrekt ze bij een van zijn concrete projecten. ‘In het gebied IJsselmonde maken we een medewerkerspool’, vertelt Nalan. ‘Daarin zitten medewerkers die verschillende talen spreken of veel kennis hebben van een bepaalde cultuur. Maar ook medewerkers met een LHBT-achtergrond. Zodat we altijd iemand hebben die een nieuwe bewoner een warm welkom kan heten.’ Ook collega’s kunnen gebruikmaken van de pool. ‘Bijvoorbeeld als ze vragen hebben over de achtergrond van een bewoner. Met welke gebruiken ze rekeningen moeten houden of bepaalde eetgewoontes.’

Praten over Hongkong

Op de locatie Reyerheem ging Nalan aan de slag met haar collega’s van de dagbesteding. ‘We hebben samen gewerkt aan een verdiepingsslag in persoonsgerichte benadering, door een diversiteitsposter te maken. Ook zijn we met een Chinese bewoonster en haar mantelzorger in gesprek gegaan, om te vragen naar haar achtergrond. En hoe we het beste met haar kunnen communiceren. Ze vertelde bijvoorbeeld dat ze graag over Hongkong praat. Dan is het dus handig als medewerkers of vrijwilligers wat over Hongkong weten als ze bij haar binnenstappen. Die bewustwording wil ik op gang brengen. Pas dan kunnen ze de verdiepingsslag ook echt maken.’

Wereldboekje voor inzicht in andere culturen

Om medewerkers bij die verdiepingsslag te ondersteunen werken de participatiecoördinatoren aan een ‘wereldboekje’. Het boekje zorgt voor meer inzicht in andere culturen. ‘We hebben informatie opgevraagd bij ministeries van allerlei landen’, vertelt Nalan. ‘Hoe mantelzorg in hun land geregeld is bijvoorbeeld.’ Het boekje geeft ook tips voor communicatie. ‘Bijvoorbeeld dat je plaatjes kunt gebruiken als je elkaars taal niet spreekt.’ Aafje doet nu overigens ook ervaring op met een vertaalcomputertje, voor de dagelijkse communicatie. Samen met de afdeling communicatie hebben de denktankleden een kalender met belangrijke feestdagen uit verschillende culturen gemaakt. ‘Die kalender hebben we verspreid onder de teams en de welzijnscoaches’, vertelt Döndü. ‘Zo kunnen ze zelf beslissen aan welke dagen ze aandacht willen geven.’ Op de kalender staat ook de wereldbevolkingsdag op 11 juli. Dan sturen de participatiecoördinatoren hun wereldboekje aan alle managers.

Vragen aan de denktank

Intussen weten steeds meer medewerkers de denktank te vinden als ze vragen hebben. ‘Zoals collega’s van de thuiszorg die vragen of ze hun schoenen uit moeten doen als ze bij een bewoner zijn’, vertelt Döndü. ‘Want ze willen het graag goed doen. En laatst was er een intramurale collega die wilde weten hoe ze het beste kan omgaan met een bewoner uit Iran. Dat zijn hele bewuste vragen. Daaraan zie je dat er echt een ontwikkeling gaande is. Maar het is belangrijk dat het niet afhankelijk is van de persoon. Cultuursensitief werken moet in de wortels van de organisatie komen. Dat betekent ook dat een organisatie zich er expliciet over moet uitspreken. Dat zou Aafje nog wat meer mogen doen. Zodat ouderen met een migratieachtergrond weten dat onze deuren voor ze openstaan.’

Tips voor cultuursensitief werken

• Zorg dat de raad van bestuur het belang van cultuursensitief werken ziet.
• Maak medewerkers bewust door voorbeelden van omgaan met andere culturen te geven.
• Koppel cultuursensitief werken aan persoonsgericht werken.
• Blijf je medewerkers prikkelen. Cultuursensitief werken gaat niet vanzelf. In de waan van de dag raakt het snel weer op de achtergrond.
• Zorg dat cultuursensitief werken in het DNA van de organisatie komt. Ga er niet van uit dat het vanzelfsprekend is.
• Wacht niet, begin nu. En begin bij jezelf.

Video: Verhalen rond de bruidskist

Nog een mooie tip voor bewoners met een migratieachtergrond. Het concept van ‘Verhalen rond de bruidskist’ is multicultureel in te zetten. In een grote bruidskist zitten authentieke voorwerpen die herinneringen oproepen voor de ouderen. In deze video gaat de kist naar Turkstalige vrouwen. Aan de hand van wat er in de kist zit wisselen ze emotionele levensverhalen uit.

Meer weten

• Meer over de methode MuziekGeluk van Ignar Rip
• Bekijk ook: Cultuursensitief werken in ouderenzorg met publicatie ‘Kleurrijke zorgverleners’
• Lees het artikel: ‘Cultuursensitief werken vraagt bewustzijn en begrip’
• Hoe herken je de zorgvraag van oudere migranten met dementie?
• Alles over het thema cultuursensitieve zorg