Verandering in de ouderenzorg – Waardigheid en trots-congres 2022

Gepubliceerd op: 05-07-2022

‘Heerlijk dat we dit weer live kunnen organiseren.’ Deze opmerking van dagvoorzitter Lennart Booij krijgt instemmend geklap en gejoel. ‘Maar wie wil kan het congres ook digitaal volgen’, vervolgt Lennart. ‘Dat hebben we geleerd van de afgelopen periode, een mooie combinatie.’ Lennart houdt het kort, want Teun Toebes staat klaar om het congres officieel te openen. Teun behoeft weinig introductie. Want wie kent de 23-jarige student die er twee jaar geleden zelf voor koos om in een verpleeghuis te gaan wonen nou niet?

Luisteren is de basis

Teun roept op tot actie. ‘Mijn opdracht was een ode aan de zorgverlener. Maar dit is geen tijd voor zalvende woorden.’ Teun kijkt naar wat zijn huisgenoten nu echt willen. ‘Dat we naar ze luisteren. Luisteren is de basis voor verandering. Zolang wij óver en niet mét de mensen praten, gaat er niets veranderen in ons systeem.’

Ode aan de zorgverlener

Teun kan er niet meer tegen dat de verandering zo ontzettend traag gaat. ‘Want als mijn huisgenoten iets niet hebben, is het tijd.’ Er leven ruim 80.000 mensen in een verpleeghuis, eindigt Teun. ‘Mensen van vlees en bloed die aandacht en liefde willen. Die iedere dag op ons rekenen om het beste te doen. Ik zeg: dóe het. Het leven van de bewoners verbeteren is de ode aan de zorgverlener. Ik reken en vertrouw op jullie!’

Bereid je voor op de ouderdom

Vergrijzing en personeelskrapte dwingen de ouderenzorg om te veranderen. Maar hoe? Anja Laeven, Nathalie Labrouche, Jarcine Spaander en Linda van Hooijdonk hebben daar wel een mening over. Lennart nodigt ze graag aan tafel. Anja is voorzitter van de Raad van Ouderen, dé vertegenwoordiger van de doelgroep op dit congres. ‘We adviseren de minister van Langdurige Zorg gevraagd en ongevraagd. Maar we adviseren ook ouderen zelf. Bijvoorbeeld dat ze zich goed voorbereiden op de ouderdom, de laatste levensfase. Zodat ze makkelijker langer thuis kunnen blijven wonen. Maar we moeten er wel van op aan kunnen dat er een plek in het verpleeghuis is als het thuis echt niet meer gaat.’

Ouderenzorg 8.0

‘Als de overheid de zorg naar de thuissituatie wil brengen, moet er flankerend beleid zijn dat dat mogelijk maakt’, vervolgt Anja. ‘Beleid gericht op huisartsen, scholen, kinderopvang, werkgevers enzovoorts. Zodat kinderen, buren en wijken, de hele kring om ouderen heen, er voor hen kunnen zijn.’ Ouderenzorgorganisatie Cicero zet de verandering al in gang en lanceert het verpleeghuis als interventiecentrum. ‘Wat doen jullie anders?’, vraagt Lennart aan directeur innovatie & organisatieontwikkeling Nathalie. ‘Voor een deel van de ouderen is een andere oplossing mogelijk dan permanent verblijf. We hebben een interventieprogramma ontwikkeld, zowel achter de voordeur als in het verpleeghuis. In dit zorgpad staat centraal wat de cliënt wil en wat de mantelzorger nodig heeft. Zo proberen we langer stabiliteit thuis te creëren, een korte opname kan daar onderdeel van zijn. Wij noemen dit Ouderenzorg 8.0.’

Sturen op motivatie

Naast veranderen is ook het behoud van medewerkers topprioriteit. Daar is Jarcine Spaander, bestuurder van de King Arthur Groep, zich zeer van bewust. ‘Ik stuur vooral op motivatie, want die is er! Waar medewerkers vooral tegenaanlopen is dat ze geen ruimte krijgen om te doen wat nodig is. Wij stellen medewerkers maar één vraag: draagt het bij aan het leven van mensen met dementie of aan jouw werkplezier? Dan is het goed.’ En mooie bijkomstigheid: medewerkers die ruimte krijgen om te doen wat nodig is, hebben plezier in hun werk.

Verbetervoorstel indienen

‘Naast ruimte is invloed belangrijk’, vervolgt Jarcine. ‘Zorgverleners zien, merken en ervaren dagelijks wat er beter kan. Daarom kan bij ons iedereen op elk moment een verbetervoorstel indienen. Dan roepen we een ronde tafel bij elkaar en beslissen we wat we doen.’ Uit de zaal komt een ‘noodkreet’ die hier naadloos op aansluit: ‘Er is geen tekort aan zorgmedewerkers, maar aan menselijkheid. Zorg dat al die zorgverleners met passie mogen doen wat de persoon die ze voor zich hebben nodig heeft.’ Jarcine gelooft daar heilig in. ‘Ik denk dat medewerkers vanzelf goede dingen gaan doen als ze de ruimte krijgen. Hun motivatie is zo hoog.’

Technologie kan je werk verbeteren

Kan digitale zorg het werkplezier vergroten? ‘Zeker’, zegt Linda, verzorgende IG en diginurse bij Surplus. ‘Maar dan moet het wel goed bij de bewoners, de medewerkers en de afdeling passen.’ Als diginurse onderzoekt Linda dagelijks innovaties in de praktijk. ‘We proberen technologie uit. En geven het terug als het niet werkt. We zijn heel kritisch.’ ‘Hoe ga je om met weerstand van collega’s?’, vraagt Lennart. ‘Mensen vinden techniek spannend’, antwoordt Linda. ‘Maar technologie kan nooit de medewerker aan het bed vervangen. Het kan je werk wél verbeteren.’

Dan schuift Marloes Koele, beweegcoach van de Hiphop Grannys, even aan bij Lennart. Ze legt uit dat hiphop zeer geschikt is voor ouderen. ‘Je traint de bovenbeenspieren, de balans. Precies wat ouderen nodig hebben.’ De Hiphop Grannys illustreren het met een wervelend optreden.

Werken in de zorg is het mooiste wat er is

Tommie Niessen, bekend van Tommie in de zorg, sluit het ochtendprogramma af. Hij begint met een poll: werken in de zorg is het mooiste wat er is. 39% zegt ‘ja, ik doe niets liever, 58% antwoordt ‘ja, maar het wordt wel steeds zwaarder’ en 3% zegt ‘nee, ik doe het omdat het moet’. ‘Gelukkig is die laatste groep klein’, lacht Tommie. ‘Dat het zwaarder wordt daar kunnen we met z’n allen iets aan doen. Door meer voor ons vak op te komen, vaker “nee” te zeggen. We zijn supergoed in zorgen voor een ander, maar vergeten onszelf. Terwijl goed voor jezelf zorgen wel de basis is van goede zorg. Het voorkomt dat je uitvalt.’

Positieve en realistische verhalen

Tommie laat meerdere filmpjes zien. Filmpjes die hij zelf maakt. ‘Toen ik in 2016 op zoek ging naar video’s over de zorg, kwam ik alleen maar instructiefilmpjes over steunkousen en zo tegen. Niets over contact met ouderen. Die handelingen zijn natuurlijk superbelangrijk, maar dat contact is nog veel belangrijker.’ Tommie besloot de filmpjes zelf te maken. Het past bij zijn roeping: positieve en vooral realistische verhalen over de zorg delen. ‘Er heersen nog veel vooroordelen over de zorg. Ik had ze zelf ook toen ik net begon. Maar het is echt het mooiste vak dat er is.’

Trots op ons vak

We hoeven echt niet allemaal een boek te schrijven of filmpjes te maken, aldus Tommie. ‘Begin maar eens met enthousiast over je vak vertellen op verjaardagen.’ Wat maakt het vak dan zo mooi? Voor Tommie is dat het contact van mens tot mens. ‘Ik mag te gast zijn in het leven van ouderen. Ik leer ook veel van ze. Neem Jan, die staat zo positief in het leven! Als je een keer een slechte dag hebt, moet je even langsgaan bij Jan. Je voelt je gelijk weer goed.’ Zoals Teun met een oproep begon, zo sluit Tommie ermee af: ‘We hoeven niet zo bescheiden te zijn. Laten we uitdragen hoe trots we op ons vak zijn. Zo inspireren we anderen, ook jongeren, om ook voor de zorg te kiezen.’

De blik kantelen op het kennisfestival

Tijd voor de lunch. Die krijgen de aanwezigen op het kennisfestival. Het zijn de prachtige portretten van verpleeghuisbewoners van zorgorganisatie Cordaan die als eerste in het oog springen. ‘Zo mooi’, verzucht een beleidsmedewerker van Hilverzorg. Ze bewondert de foto’s vanaf de stand van Oudtopia, met allerlei gimmicks om zelf te ervaren hoe het is om oud en beperkt en afhankelijk te zijn. Ze twijfelt nog of ze in de Canta LX wil stappen, het wagentje dat om zijn eigen as draait. Een wel heel bijzondere manier om je blik te kantelen! Er komt net iemand uit gewankeld. ‘Oh man, confronterend dit, ik moet even bijkomen.’

Misschien is even rust zoeken in de ontspan- en beweeghoek een beter idee. Zuster Inge geeft er net een lesje EHBS: eerste hulp bij stress. Een groepje bezoekers op lage, witte krukjes sluit de ogen. Eén hand op het hart, één op het middenrif en ademen maar. ‘Als je bewust ademhaalt, kun je niet denken, dus ook niet piekeren.’ Bij de stand met boeken van Teun Toebes is het druk. ‘Een aanrader’, zegt een verzorgende van Cordaan. ‘Ik herken zoveel in wat hij schrijft. En je hebt het zo uit.’ Een verzorgende IG van Thebe heeft net Tommie Niessen gesproken bij de Meet & Greet. ‘Ik wilde gewoon even sparren. Ik ben bij Thebe bezig met verandering en hoe je teams daarin meekrijgt.’

Complimenten van de Complimentenmeisjes

Ook de stands van Harm’s escaperoom en Floortje, beide van Technologie voor warme zorg, hebben veel aanloop. Zeker als minister Conny Helder langskomt. Iets verderop trekt de HUME van Mentech, die helpt om stress te herkennen en zo onbegrepen gedrag te voorkomen, de belangstelling. Ondertussen delen de Complimentenmeisjes onafgebroken complimenten uit. En hoe! Twee beleidsmedewerkers en een kwaliteitsverpleegkundige van ActiVite zijn er even stil van. ‘Je zegt je naam en vervolgens krijg je een kaartje met een boodschap die echt bij je past. Dat komt wel even binnen. Misschien moeten we op het werk ook wat vaker complimentjes geven op de inhoud.’

Verslag door Ingrid Brons