De cliëntvertegenwoordiger – wat zegt de Wet zorg en dwang?

‘Iedereen heeft recht op zijn eigen keuzes, groot of klein, verstandig of dom. Ook als het om zorg gaat. Dat geldt in principe ook voor mensen met een verstandelijke beperking of dementie, die straks onder de nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd) vallen. Tenzij een cliënt “ter zake wilsonbekwaam” is.’ Aan de hand van voorbeelden loodst de adviseur de volle zaal enthousiast door de hier en daar droge materie. Wat zegt de nieuwe wet over de cliëntvertegenwoordiger? De workshopdeelnemers hebben de nodige vragen en casussen meegebracht. Wie bepaalt wat wilsonbekwaam is? Wie bel je als eerste over een cliënt als diens zes kinderen onderling ruzie hebben? Wat verstaat de wet onder een ‘goede’ vertegenwoordiger?

Wilsonbekwaamheid

Wie er bepaalt wanneer iemand wilsonbekwaam is? ‘Wilsonbekwaamheid is een lastig iets. Zijn rokers wilsonbekwaam? Nee, want ze snappen de nadelen van roken. Informatie kunnen begrijpen en die kunnen toepassen op keuzes in je eigen leven is belangrijk. In de Wet zorg en dwang bepaalt een arts of gedragswetenschapper die niet betrokken is bij de behandeling van een cliënt of die voor déze keuze wilsbekwaam is. En als iemand wilsónbekwaam is, heb je te maken met de vertegenwoordiger’, legt Loes uit. De wet somt de mogelijkheden op: in eerste instantie de door de rechter benoemde wettelijk vertegenwoordiger, de curator of mentor, als die er niet is de door de cliënt schriftelijk gemachtigde vertegenwoordiger, als ook die ontbreekt of niet optreedt de partner en in laatste instantie de ouder, broer, zus, kind, grootouder of kleinkind van de cliënt.

Goede cliëntvertegenwoordiger

De vertegenwoordiger heeft de opdracht om zich op te stellen als goed vertegenwoordiger. Een goede cliëntvertegenwoordiger laat de cliënt zelf nog zoveel mogelijk ruimte en regie. Daar waar de cliënt niet zelf kan beslissen, beslist hij zoveel mogelijk in het verlengde van diens wensen. De vertegenwoordiger en de zorgverlener kunnen van inzicht verschillen. ‘Dan ga je als zorgverlener in gesprek met de vertegenwoordiger. Als je er niet uitkomt en de beslissing van de vertegenwoordiger is nadelig voor de cliënt, mag je de beslissing van de vertegenwoordiger desnoods overrulen. Voorbeeld: een goed etende meneer met dementie heeft een dochter die vindt dat hij moet afvallen. Als vertegenwoordiger besluit ze hem op een crash-dieet met quinoa te zetten. De zorg ziet dat meneer hier alleen maar wat mee speelt en onvoldoende voedingsstoffen binnen krijgt. Men gaat het gesprek aan. Mocht de dochter op haar standpunt blijven, dan kan het team anders beslissen, eventueel samen met een diëtist.’

Cliëntenvertrouwenspersoon

Een deelnemer wil weten hoe je onder de nieuwe wet omgaat met klachten, bijvoorbeeld als een familielid niet tevreden is over de verleende onvrijwillige zorg. ‘Die stuur je naar de cliëntenvertrouwenspersoon (CVP). Cliënten en vertegenwoordigers kunnen zich laten informeren en ondersteunen door de CVP. Het maakt daarbij niet uit of de cliënt wel of niet wilsbekwaam ter zake is. Ook al gaat het om een wilsbekwame cliënt: een gesprek met de CVP kan geen kwaad. Misschien durft de cliënt de klacht zelf niet te uiten, bijvoorbeeld.’ Voor officiële klachten voorziet de Wzd in een commissie. Ook bij die procedure kan de CVP de cliënt of diens vertegenwoordiger ondersteunen.

Door: Linda van Ingen

Meer weten

• Download de hand-out van de presentatie Vertegenwoordiging van de cliënt in het kader van de Wet zorg en dwang van Loes den Dulk
• Lees ook: Highlights regionale informatiebijeenkomsten Wet zorg en dwang
• Lees ook de verslagen van de workshops over:
  • Omgaan met verzet
  • Onvrijwillige zorg
• Download de presentatie van het Ministerie van VWS met de algemene inleiding op de Wzd
• Lees meer over de Wet zorg en dwang op: dwangindezorg.nl