Van beren naar beweging: werken vanuit het model 'Het leven centraal'
Gepubliceerd op: 10-07-2025
Probeer niet eerst naar de zorg te kijken, maar naar het leven, de behoefte en de mogelijkheden van de cliënt. Het model 'Het leven centraal' helpt daarbij. Maar zo’n omslag, hoe nodig ook, gaat niet vanzelf. In de praktijk stuiten veel zorgmedewerkers op twijfels en hardnekkige overtuigingen. Denk aan de spreekwoordelijke 'beren op de weg' in bijvoorbeeld de samenwerking met naasten of de vaardigheden van de cliënt.
Tijdens een interactieve workshop verkenden Elize van Wijk en Femke de Wit, beiden werkzaam bij Vilans, samen met Béathe van den Berghe en Vera Bouman wat die 'beren' zijn. Béathe is projectmanager De Bedoeling en Vera is projectleider informele zorg, beiden werken bij zorgorganisatie Thebe. Samen met de deelnemers gingen zij in gesprek over hoe je het beste met die beren kunt omgaan.
Beren in beeld
Veelgehoorde aannames en overtuigingen die het anders werken in de weg kunnen zitten zijn:
- Mantelzorgers zijn al overbelast, we kunnen niet meer van hen vragen.
- Cliënten kunnen niets meer leren. Ze zitten hier niet voor niets.
- Zorg geleverd door naasten is een risico voor de kwaliteit van zorg.
- De meesten cliënten hebben geen of een heel klein netwerk.
- Als naasten het ook mogen doen, wat stelt mijn opleiding dan nog voor?
- Alle neuzen in ons team moeten eerst dezelfde kant op staan. Anders lukt het toch niet en hoeven we niet te beginnen.
- Cliënten hebben toch recht op onze zorg?
Beren benoemen = beren temmen
De eerste stap in het omgaan met 'beren op de weg' is het gesprek aangaan over wat daaronder schuilgaat. Vaak blijken het persoonlijke normen en waarden te zijn. Of zorgen en angsten die niet altijd hardop uitgesproken worden. Door deze onderliggende overtuigingen samen te verkennen, ontstaat er inzicht: kloppen ze eigenlijk wel? Zijn ze terecht? En zo ja, wat kun je doen om ermee om te gaan of het risico te verkleinen? Zo maak je de beren niet alleen zichtbaar, maar ook kleiner.
Uit de praktijk: hoe pakt Thebe het aan?
Zorgorganisatie Thebe zit middenin een transitie: van voor mensen zorgen (en vaak zaken overnemen van cliënten) naar samen zorgen. Het model 'Het leven centraal' is volgens Béathe van den Berghe en Vera Bouman heel helpend daarin. Béathe: 'Wij vertaalden de zorgbehoefte van de cliënt naar de vraag: wat vindt u belangrijk? Het is de basis van al onze gesprekken met cliënten, waaronder het verpleegkundig adviesgesprek. Even stilstaan voordat we in de zorgreflex schieten.'
Thebe introduceerde het samen zorgen inmiddels op alle woonzorglocaties. Medewerkers gingen vooraf met elkaar in gesprek over hun zorgen en vragen bij deze nieuwe werkwijze. Ook waren er gesprekken met managers, bestuurders, bewoners, naasten en vrijwilligers. Béathe: 'Dat gaf verrassende inzichten. Medewerkers vreesden bijvoorbeeld hun baan te verliezen. En naasten die zorg wel wilden overnemen, waren bang om deze niet meer terug te kunnen geven als dat nodig is. Het waren waardevolle gesprekken. Je kunt het werk pas anders inrichten als je de beren eerst benoemt en bespreekt. Anders verandert er niks.'
Samen aan de slag
Tijdens de workshop werden deelnemers uitgenodigd om in groepjes stil te staan bij het model 'Het leven centraal' en de verschillende 'beren' op de weg. Dit zijn enkele inzichten en tips die de sessie opleverde:
- Als iemand beren op de weg ziet, betekent dit dat deze persoon zich betrokken voelt. Dan heb je een ingang voor een gesprek. Weerstand is leerstand.
- Een zorghandeling die door een naaste wordt overgenomen, is maar een klein onderdeel van je zorgopleiding. Je doet jezelf tekort door te denken dat jij hierdoor je baan zult verliezen.
- De vraag 'Hoe ziet goede zorg eruit?' vraagt om vertragen en stilstaan. Echt luisteren naar wat een naaste hieronder verstaat en niet in je hoofd alvast bezig zijn met het lijstje aan zorgmiddelen. Vertragen kan ongemakkelijk zijn, maar helpt je om meer de diepte in te gaan.
- Betrek alle disciplines bij samen zorgen: collega’s van de huishoudelijke ondersteuning, zorgondersteuners en gastvrouwen kunnen ook vragen en behoeftes van een cliënt oppikken. Geef deze collega’s ook de mogelijkheid om te rapporteren, informeer naar hun ideeën tijdens werkoverleggen of zorg voor gezamenlijke intervisiemomenten.
- Leg ook informele gesprekken over bijvoorbeeld de behoeftes van een cliënt vast in het zorgleefplan. Dat geldt al helemaal voor afspraken. Zo weet het hele team ervan.
- Taal doet ertoe in het praten met bewoners en naasten. Verhuizing klinkt heel anders dan opname. Let op de taal die jijzelf en je team gebruiken. Bespreek dit met elkaar en help elkaar verbeteren.
- Kies een passende insteek voor het gesprek met naasten. Thebe vermijdt lijstjes met 'dit doen wij niet meer'. Béathe: 'Het gesprek slaat door zo’n lijstje meteen dood. Wij geven liever onze richting aan en verkennen samen met naasten de mogelijkheden. Zo ervaren zij dat ze keuzevrijheid hebben.'
Tot slot
De workshop liet zien dat werken vanuit 'Het leven centraal' vraagt om een andere manier van kijken en handelen. Dat vraagt om oefening, reflectie en vooral: het gesprek aangaan. Over je eigen rol, je overtuigingen, en hoe je als team samen stappen kunt zetten. Als je volgens dit gedachtegoed werkt, creëer je energie in plaats van zwaarte. Het model helpt uiteindelijk om niet te denken in het oplossen van problemen, maar in het creëren van nieuwe kansen.
Meer weten?
- Bekijk de videoserie 'Het leven centraal'.
- Lees het artikel Beroepsmatige zorg niet meer vanzelfsprekend, zet het leven centraal.
- Lees het artikel Het leven centraal: 5 inzichten voor deze beweging
Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de workshop 'Wat je van beren leren kan: een ander gesprek' tijdens het congres Waardigheid en trots voor de toekomst 2025.
Bron
Congres waardigheid en trots voor de toekomst
