Tot het laatst: palliatieve zorg doe je samen
Gepubliceerd op: 25-09-2025
De nieuwe campagne van Stichting Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) en V&VN wil zorgprofessionals bewust(er) maken van het belang van samenwerking in de palliatieve zorg. Hoe ziet deze samenwerking er in de praktijk uit? Wie spelen een rol? Danielle Budike-Bijnaar is praktijkverpleegkundige bij de Noord-Hollandse zorgorganisatie Evean en een van de hoofdpersonen in de campagne. Volgens haar kan iedereen van betekenis zijn in de laatste fase van een leven.
Danielle: ‘Palliatieve zorg is voor mij heel breed. Het betekent dat je kijkt naar de mens als geheel. Wie is hij? Hoe is zijn leven geweest? Wie was hij vóór zijn ziekte? Wat zijn nu zijn behoeften en wensen? Wat maakt hij door? Door heel breed te kijken, leer je de persoon goed kennen en kun je tijdig de juiste disciplines inschakelen wanneer dit nodig is. Als de stervensfase dan is aangebroken, weet je wat voor hem belangrijk is, en kun je de zorg op maat geven.’
‘In het verpleeghuis waar ik werk kan iedereen hieraan een bijdrage leveren. Niet alleen de arts, verpleegkundigen, verzorgenden en helpenden, maar bijvoorbeeld ook de fysiotherapeut, psychomotorische therapeut, muziektherapeut, voedingsassistente, schoonmaakster, psycholoog en geestelijk verzorger. Ook in die zin is palliatieve zorg heel breed: het hele team in het verpleeghuis draagt hieraan bij. Daarnaast betrekken wij de naasten natuurlijk altijd bij de palliatieve zorg; zij kennen de bewoner het beste.’
Kun je vertellen waarom samenwerking in de palliatieve zorg zo belangrijk is?
‘Je geeft palliatieve zorg als multidisciplinair team, nooit individueel. Multidisciplinair wil zeggen dat we elkaar nodig hebben om goede zorg te kunnen bieden. Iedereen heeft zijn eigen expertise en elke discipline kan van betekenis zijn. We vertrouwen dan ook op elkaars deskundigheid. Het mooie is: als team groei je door de zorg die je geeft en door de intense momenten die je samen meemaakt.’
Palliatieve zorg en Waardigheid en trots voor de toekomst
Palliatieve zorg is een belangrijk onderwerp binnen het thema Werken aan kwaliteit van Waardigheid en trots voor de toekomst. Onder het subthema Persoonsgerichte zorg en ondersteuning vallen praktijkverhalen, methodes, tools en bijeenkomsten die bedoeld zijn om de vakkennis van professionals in de palliatieve zorg te vergroten.
Een voorbeeld hiervan is het webinar Samenwerken in de palliatieve fase – verbinden met patiënt, naasten en sociaal domein dat Waardigheid en trots voor de toekomst op 7 oktober aanstaande organiseert, in de Week van de Palliatieve Zorg.
Hoe ziet de samenwerking in de palliatieve zorg er in de praktijk uit?
‘Zolang een bewoner bij ons is, kijkt een multidisciplinair team wat zijn zorgbehoefte is en welke disciplines nodig zijn. Dat geldt ook in de laatste levensfase,' vertelt Danielle. 'Welke zorg heeft de bewoner op dat moment nodig? Zijn de behoeften of wensen veranderd? Wil iemand een gesprek met de arts om een euthanasiewens te bespreken? Of wil iemand heel graag nog een keer een dagje uit? We schakelen de geestelijk verzorger in, bijvoorbeeld als een bewoner worstelt met zingevingsvragen. Is een bewoner bang, dan vragen we of hij met de psycholoog over zijn angsten wil praten. Merken we dat iemand niet prettig ligt in bed, dan proberen we meer comfort te bieden door de ergotherapeut erbij te halen. Zo zijn steeds verschillende disciplines betrokken.’
Samenwerking betekent dat je er niet alleen voor staat. Hoe besteedt Evean hier aandacht aan?
‘Soms zijn collega’s erg terughoudend om beslissingen te nemen. Bijvoorbeeld: een arts heeft voorgeschreven dat een bewoner ook zo nodig morfine toegediend mag krijgen. Sommigen vinden het dan lastig om de medicatie daadwerkelijk te geven. Ze twijfelen aan hun eigen inschattingsvermogen. Samen met andere verpleegkundigen coach ik hen hierin. Ik vertel waarom de ‘zo nodig’ medicatie voor die persoon zo van belang is. Door de coaching merk je vaak dat de zorgprofessional zich zelfverzekerder voelt. Er zijn ook psychologen aanwezig voor eventuele vragen en adviezen. Op de werkvloer coachen wij elkaar ook met tips. We benadrukken: benoem wat je voelt, zodat collega’s je kunnen ondersteunen. Door ervaringen te delen, komen er vaak meer verhalen los. Dan ontdekken ze dat zij niet de enigen zijn die het op deze manier ervaren.’
Je doet mee aan de campagne van Stichting PZNL en V&VN. Waarom vind je dat belangrijk?
‘Er is veel onduidelijkheid over palliatieve zorg, zeker onder jonge mensen. Regelmatig wordt gedacht: palliatieve zorg is terminale zorg, terwijl dit alleen het laatste stukje is. Het begint al bij de diagnose. Tot het eind kunnen we nog zoveel zorg bieden. Bovendien kunnen we er later ook voor de nabestaanden zijn. Ik merk verder dat er veel onduidelijkheid is over wie iets kan betekenen in de palliatieve zorg. Met andere woorden: wat kun jij als zorgprofessional bijdragen aan de kwaliteit van leven in de laatste fase?’
Iedereen kan daar een rol in spelen is jouw boodschap.
‘Jazeker. Palliatieve zorg is natuurlijk onderdeel van de reguliere zorg. Tegelijk kun je met kleine gebaren van grote waarde zijn voor een cliënt in de laatste fase van zijn leven. Een kopje koffie drinken met iemand die zelden bezoek krijgt. Samen een kroketje eten in het restaurant. Samen een wandeling maken. Vaak wordt gedacht dat palliatieve zorg heel complex is. Of dat het alleen maar gaat om pijnbestrijding. Maar juist die kleine dingen zijn heel waardevol en kunnen door iedereen gedaan worden. Ik zou het heel mooi vinden als de campagne hier meer bewustwording voor creëert.’
Campagne laat zien: palliatieve zorg doe je samen
Palliatieve zorg verleen je nooit alleen. Dat zie je in de nieuwe zorgverlenerscampagne van Stichting PZNL en V&VN met de titel ‘Zorg tot het laatst. Je doet het samen.’ In korte video’s delen zij hun ervaringen en laten zij zien hoe belangrijk samenwerking is: van verpleegkundige tot geestelijk verzorger.
Laat ook zien hoe belangrijk samenwerking is en inspireer jouw volgers via sociale media met deze belangrijk boodschap. Zo bereiken we samen nóg meer collega’s. Bekijk de campagnewebsite Zorg tot het laatst en download de video’s en andere materialen om de campagne zelf te delen.
Wat betekent palliatieve zorg voor jou persoonlijk?
‘Ik geef palliatieve zorg met mijn hart. Dat betekent dat ik de zorg probeer te geven die iemand nodig heeft. Leidend is niet wat ik in de schoolbanken heb geleerd, maar wat de bewoner zelf aangeeft. Mensen voelen zich hierdoor gehoord en gezien. Ik probeer dichtbij te komen, om iemand goed te leren kennen. Vertrouwen opbouwen, zodat ik in die laatste fase de zorg kan geven die deze persoon wil.’
Heb je tips voor collega-zorgverleners als het gaat om palliatieve zorg?
‘Wees je bewust dat je palliatieve zorg samen doet. En denk niet in hiërarchie: ik ben de verpleegkundige, en jij bent “maar helpende”. In de palliatieve zorg maakt het niet uit welk niveau je hebt. Iedereen kan van betekenis zijn voor een mens in zijn laatste levensfase.’