Naoberschap in Vledder: wonen, zorg en ondersteuning voor ouderen vanuit burgerinitiatief

Een nieuw antwoord vinden op de vraag hoe de ouderenzorg toegankelijk blijft voor iedereen. Roeli Mossel, bestuurder van de NNCZ, zoekt daarvoor actief de verbinding met inwoners van Drenthe. Eén van de antwoorden vindt ze in Vledder, het dorp dat ‘naoberschap’ weer tot leven wekt. Hier staat sinds een jaar ‘De Borgstee’, een door inwoners gefinancierde woon-zorgvoorziening.

Een spookbeeld, noemt de bestuurder van de Noord Nederlandse Coöperatie van Zorgorganisaties (NNCZ) het: de groeiende tweedeling tussen mensen met en zonder geld en vaardigheden die nodig zijn om mee te komen in de maatschappij. Mossel wil er alles aan doen om het vangnet voor ouderen te verbreden en gelooft dat burgerkracht daaraan kan bijdragen.

‘In Vledder zie ik een nieuwe vorm van samenleven ontstaan, op basis van wederkerigheid. Maar dat kan ook in de stad, in een paar straten of een buurt ontstaan waar mensen zich met elkaar verbonden voelen.’

Gedeelde visie ‘samen anders oud worden’

In Vledder leggen de inwoners samen een weg af die al in 2012 is ingezet. In dat jaar ging het bijna tweeduizend inwoners tellende dorp in gesprek over kwaliteit van leven en thema’s als wonen, voorzieningen en zelfredzaamheid. Toen in 2016 een zorginstelling besloot toch niet te gaan bouwen in het dorp, kwam het besef: ‘We waren op onszelf teruggeworpen en dat werd een voedingsbodem om zelf aan de slag te gaan.’

Cees Hesse, destijds voorzitter van Dorpsbelang Vledder, klopte in 2016 bij Roeli Mossel aan. Die wilde haar collega-zorgorganisatie niet in de weg zitten. Uiteindelijk vonden de inwoners en de NNCZ elkaar toch op visie.

‘In Vledder hebben we een bepaalde visie op samen anders oud worden, die ook gaat over wederkerigheid en voor elkaar van waarde zijn. De NNCZ past daarbij.’

Burgerinitiatief en inspanning met resultaat

Sinds een jaar staat in Vledder ‘De Borgstee’, een door inwoners gefinancierde woon-zorgvoorziening (met een governance-structuur). Het gaat om zestien huur- en zestien koopappartementen, waar zorgcoöperatie NNCZ 24uurszorg, eerstelijnsverblijf en thuiszorg levert. Ook kent het dorp inmiddels een plek voor dagbesteding, een Thomashuis, een ontmoetingsplek en een buurtbus, allemaal op initiatief en met inspanning van inwoners.

Cees Hesse: ‘De samenwerking in De Borgstee is een leuk leertraject. Van een ‘zo zijn onze manieren’-houding groeien zorgprofessionals en vrijwilligers door naar een houding waarin ze redeneren vanuit het individu. Door in gesprek te blijven en niet vanuit het systeem te denken, loopt het steeds beter. Ook spreken we inwoners aan op wat ze zelf nog kunnen doen, zodat ze niet verpieteren achter hun voordeur. Zo ontstaat er in het dorp een ‘zo zijn onze nieuwe manieren’-houding.’

NNCZ als trekker van thema ‘verbindingskracht’

Bestuurder Roeli Mossel ziet in haar netwerk in de ouderenzorg een steeds grotere wil om ‘het samen te klaren.’ Het verbinden neemt in Drenthe een grote vlucht door de krapte op de arbeidsmarkt en de coronacrisis. ‘Samenwerking bestond al dankzij de ontwikkel- en kwaliteitsgelden en het Regiobeeld Noord 2030. Maar door corona en de uitstroom is de gezamenlijke visie en wil versterkt.’

Eerst gingen de bestuurders en het Zorgkantoor voor oplossingsrichtingen met thema’s als arbeidsmarkt, technologie, ketenzorg en verbindingskracht aan de slag. Daarna volgden er binnen de organisaties kernteams en werd de NNCZ trekker van het thema verbindingskracht.

‘Dat levert waardevolle en af en toe lastige gesprekken op over je maatschappelijke opdracht als VVT-sector. Het maakt uit of je vertrouwen hebt in burgerkracht, ook als bestuurder. Misschien kunnen dingen naast elkaar bestaan. Dat de ene organisatie alleen maar zeer complexe zorg levert en de andere zich ook op netwerkzorg richt.’

Voor de kernteams breekt nu de uitvoeringsfase aan, alles gefinancierd uit de eigen middelen. ‘We ontwikkelen een serious game, die we eerder hebben ingezet, nu door. Na de zomer is die klaar en daarmee gaan we de boer op. Langs bij onder andere buurtverenigingen om het gesprek aan te gaan hoe mensen samen oud willen worden.’

Vangnet vergroten

Het toegankelijk maken en houden van de ouderenzorg doe je door het vangnet te vergroten, denkt Mossel. ‘Mantelzorgers zijn al overvraagd, hoor ik dan vaak. Maar je moet juist de groep eromheen aanspreken. En als we vertrouwen geven aan mensen die met initiatieven komen, voorkom je het beeld van over de schutting gooien. Neem ze serieus, trek gezamenlijk op en kijk waar je vrijstelling kunt regelen of domeinoverstijgend kunt werken. Dat in zo’n kleine gemeenschap als Vledder deze voorziening kan ontstaan, met vermenging van VVT en zorg in natura is best uniek.’

Vertrouwen in technologische ontwikkelingen

Voor De Borgstee is inmiddels een wachtlijst en St. Onderdak Vledder en Dorpsbelang zijn in gesprek met de gemeente Westerveld over bijbouwen. Volgens Hesse spreekt de geborgenheid aan, die steeds meer ouderen zoeken. Aan bijbouwen zit een grens en daarom stellen zowel Hesse als bestuurder Mossel hun vertrouwen in technologische ontwikkelingen.

‘In het najaar gaan we in gesprek met inwoners over hoe ze zich thuis veilig kunnen voelen. En gaan vierdejaars-verpleegkundigen van het Drenthe College zich in onze ouderen verplaatsen en aan de slag met domotica.’

‘Na de technologie gericht op welzijn zullen nu toezichthoudende technologie zoals sensoren snel worden ingezet, waardoor mensen langer veilig thuis kunnen wonen.’

Roeli Mossel, Bestuurder NNCZ

Zorgmedewerker als netwerkspecialist

De toepassing van domotica zorgt ook voor een verschuiving in het werk van zorgprofessionals. Net zoals de samenwerking tussen professionele en informele zorg dat zal doen. ‘Bij de NNCZ begeleiden we medewerkers naar een meer faciliterende rol, door hen coaching en scholing tot bijvoorbeeld netwerkspecialist aan te bieden. Zorgmedewerkers zeggen meestal dat ze nooit door een robot geholpen willen worden als ze ouder zijn, maar inwoners geven aan daar wel voor open te staan. Dat doet iets met je eigenwaarde in je werk en daar moeten wij als werkgevers iets mee, anders verlaten steeds meer mensen gefrustreerd het vak.’

Tips voor verbinden

Welke tips voor verbinden heeft Roeli Mossel voor collega’s in het land? ‘Met andere bestuurders praat ik vaak over hoe we dit proces kunnen versnellen. Neem toch de tijd, want anders krijg je weerstand. Achterhaal ook wie de informele dorps- of wijkburgemeester is. En doe het klein en zet medewerkers in. Laat hen met een professionele pet, maar ook als dorps- of buurtgenoten kijken. Dat levert prachtige gesprekken op.’

Tekst: Anja Klein

Meer weten

Over RegioKracht in de zorg: RegioKracht in de zorg richt zich op het versnellen van de transitie die nodig is om de zorg en ondersteuning aan ouderen en mensen met een beperking toegankelijk te houden. lees meer over het programma RegioKracht in de zorg.
Benieuwd naar De Borgstee? Neem een kijkje via de virtuele tour
In de gemeente Hollandsche Veld is de NNCZ betrokken bij een experiment met domeinoverstijgend werken. Ook daar wordt gebruik gemaakt van burgerkracht. Lees ook het interview met Roeli Mossel over de opbrengsten van dit traject: Hollandscheveld: burgerkracht benutten om zorg duurzaam in te richten