Bij Viattence maken aandachtsvelders seksualiteit bespreekbaar

Verliefd

‘Herma en ik hebben samen de opleiding tot verzorgende IG gedaan,’ vertelt Martijn. ‘Tijdens onze eindstage werd een mevrouw heel erg verliefd op mij. Het begon onschuldig. Het was een vrouw die graag knuffelde, altijd je hand vastpakte. Ik ben totaal niet preuts en had er dus geen moeite mee om haar een knuffel te geven. Ik realiseerde me echter niet dat haar gevoelens al snel veel verder gingen. Zo ver, dat ze zelfs aangaf seks met mij te willen hebben. We schrokken daar wel van: “Oh jee, wat nu”. We wilden weten wat er mogelijk was.’ Hun werkbegeleiders en een aantal collega’s dachten met ze mee. Maar niet iedereen. ‘Er waren ook collega’s die hier duidelijk geen raad mee wisten. Ze deden er eigenlijk alleen maar lacherig over.’

Liefdesverdriet

Herma en Martijn losten het samen op. Martijn bleef vriendelijk maar duidelijk aangeven dat de liefde niet wederzijds was. En Herma praatte er met de cliënte over als Martijn er niet was. Herma: ‘Het was voor de cliënte heel lastig dat ze haar gevoelens niet kwijt kon, maar uiteindelijk hebben we haar weten te overtuigen dat het niets zou worden. Op een gegeven moment verhuisde ze naar een andere locatie. Daar heb ik haar nog een keer opgezocht. Toen vertelde ze dat ze niet wist dat liefdesverdriet zoveel pijn doet.’ Ondertussen hadden Herma en Martijn hun afstudeeronderwerp gevonden: ouderen en seksualiteit. Martijn: ‘Deze cliënte was de directe aanleiding voor ons afstudeeronderzoek. Ook, of misschien juist, omdat sommige geschoolde professionele collega’s er zo lacherig over deden. Waarom was dat? Uit preutsheid? Of taboe? Wij zagen de ernst van het probleem en gingen het onderzoeken.’

Pornofilm?

Ze zetten een enquête uit op de locaties van Viattence. Daar kwamen sterk wisselende resultaten uit. ‘Voor sommige medewerkers kan het niet gek genoeg, die willen alles wel voor de cliënten inzetten’, vertelt Herma. ‘Maar er zijn ook medewerkers die het al lastig vinden het woord seks in de mond te nemen.’ Een van de vragen in de enquête luidde ‘stel dat een bewoner een pornofilm wil kijken, zou je dat dan organiseren?’. ‘Best veel medewerkers antwoordden daar toch ‘nee’ op. Net als op de vraag “Zou je een seksueel verzorgende willen inzetten?”. Dat gaat ze te ver. “Niet als ik werk”, is hun reactie. Natuurlijk mag iedereen zijn grenzen aangeven, zolang ze wel een collega inschakelen als ze het zelf niet willen organiseren.’

‘We snappen het wel’, vult Martijn aan. ‘Iedereen neemt zijn eigen normen en waarden mee naar het werk. En hier op de Veluwe hebben mensen vaak een christelijke achtergrond of ze zijn gewoon preuts. Bovendien werken veel medewerkers al lang bij Viattence. Ze zijn het gewend vooral praktisch bezig te zijn. En nu moeten ze maatwerk leveren, vanuit een heel andere mindset. Dat kan best confronterend zijn.’ Ook opvallend: de meeste medewerkers vulden in dat ouderen niet over seksualiteit willen praten. ‘Maar dat willen ze best’, benadrukt Herma. ‘Alleen vinden ze het moeilijk er zelf over te beginnen.’

Vooruitstrevend

Precies op het moment dat Herma en Martijn hun enquêtes uitzetten, organiseerde teamleider Anne-Marijke Schakelaar de eerste avonden over intimiteit en seksualiteit voor familieleden, cliënten en medewerkers. ‘Toevallig, maar wel heel mooi’, lacht Herma. ‘Want we vullen elkaar aan. Anne-Marijke zit meer op beleidsniveau, terwijl wij het bij wijze van spreken direct meemaken op de werkvloer. We vonden elkaar dan ook snel.’ ‘Het geeft ook aan dat de organisatie ervoor openstaat’, voegt Martijn toe. ‘Viattence is een heel vooruitstrevende organisatie en dat is echt een belangrijke voorwaarde om dit onderwerp goed op de kaart te zetten.’ Martijn en Herma werden vervolgens een paar keer door teams gevraagd om mee te denken bij casussen. ‘Dat is ontzettend leuk om te doen.’ En die rol vervullen ze nu alweer 2 jaar officieel als aandachtsvelders intimiteit en seksualiteit.

Zintuigenteam

Daarnaast investeren Herma en Martijn tijd in het onderwerp bespreekbaar maken. Bijvoorbeeld door samen met Anne-Marijke avonden voor familie, cliënten en medewerkers te organiseren. En afgelopen februari gaven ze een hele middag workshops over seksualiteit op een grote heidag voor medewerkers. ‘Heel leuk, we ontmoetten allerlei collega’s die we nog niet kenden’, vertelt Martijn. ‘De workshops waren bedoeld om openheid te geven. En om duidelijk te maken dat Viattence meer met onderwerp wil gaan doen.’ Want bij Viattence is intimiteit en seksualiteit nu onderdeel van het ‘zintuigenteam’, dat bijna van start gaat. Herma: ‘In het team zitten een psycholoog, een arts, een teamleider, een verzorgende, een fysiotherapeut, een aromatherapeut, een handmasseuse, iemand die biodanza geeft, een therapeute met een hond en wij. Het team gaat onderzoeken welke meerwaarde we bewoners via de zintuigen kunnen bieden. Alternatieve vormen van therapie die het bewoners nog aangenamer kunnen maken en medicatie kunnen voorkomen of beperken. Denk aan aromatherapie die een onrustige bewoner tot rust brengt, waardoor minder medicatie nodig is.’ ‘En intimiteit en seksualiteit horen daar ook bij’, vult Martijn aan. ‘Want zeg nu zelf, dat zijn toch heel zintuigelijke activiteiten? Het is een natuurlijke behoefte, waar wij rekening mee moeten houden. Op dit gebied is nog heel veel te winnen voor bewoners.’

Interview door Ingrid Brons

Meer weten

• Lees meer over het thema Intimiteit en seksualiteit